parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

syjonizm na ziemiach polskich

syjonizm na ziemiach polskich

Pierwsze organizacje o charakterze syjonistycznym ( syjonizm) na ziemiach polskich zaczęły powstawać już w latach 80. XIX w. W 1881 w Suwałkach założono Jesod (Jesud) ha-Maala – towarzystwo popierania kolonizacji żydowskiej w Palestynie, a rok później – podobne towarzystwo w Międzyrzecu Podlaskim. Ruch syjonistyczny ożywił się pod wpływem rozwijającego się ruchu Miłośników Syjonu; w Warszawie pierwsze duże kółko tego ruchu zostało założone w 1882, a następne w Białymstoku i Wilnie. W I konferencji Chowewej Syjon w 1884 w Katowicach ( katowicka konferencja) uczestniczyli także delegaci z Rosji i Niemiec (w tym z obu zaborów). Kolejne zjazdy ruchu miały miejsce w Druskiennikach (1887) i Wilnie (1889). Ogromny wpływ na rozwój ruchu syjonistycznego na ziemiach polskich wywarły idee T. Herzla i I Światowy Kongres Syjonistyczny; przed II Kongresem w 1898, w Warszawie odbyła się narada delegatów z Rosji na ten Kongres. Podkreślano wagę pracy na rzecz poprawy położenia gospodarczego i rozwoju kultury narodowej Żydów w diasporze. Ruch syjonistyczny na terenie zaboru rosyjskiego, początkowo tolerowany przez władze, od 1902 rozwijał się nielegalnie. W 1906, na zjeździe ogólnorosyjskiej organizacji syjonistycznej w Helsinkach, ustalono zasady tzw. polityki krajowej, powołano autonomiczne biuro dla ruchu syjonistycznego w Kongresówce. Na terenie zaboru austriackiego syjonizm także zaczął się rozwijać w latach 80. XIX w. W 1882 we Lwowie odbył się pierwszy „wieczorek syjonistyczny”. W 1887, pod przewodnictwem H. Diamanda, powstało Stowarzyszenie „Syjon”. Zakładano koła syjon., tworzono biblioteki, organizowano odczyty i uroczystości. Szczególnie popularny był program syjonistyczny wśród inteligencji żydowskiej. W okresie I wojny światowej wpływy s. na z.p. wzrosły. W dwudziestoleciu międzywojennym należał on do najbardziej wpływowych żydowskich nurtów politycznych. W Sejmie II kadencji syjoniści zdobyli 32 spośród 47 mandatów partii żydowskich. Na przeszkodzie utrwalenia tego sukcesu stanęły podziały wewnętrzne, czemu sprzyjała luźna struktura organizacyjna (cztery federacje z ośrodkami w Warszawie, Krakowie, Lwowie i Wilnie). Odmienności wynikały zarówno z rozmaitych tradycji poszczególnych ziem, jak i z odmiennej na nich sytuacji społeczności żydowskiej. Stopniowo doszło do zbliżenia, a komitet wileński podporządkował się Warszawie. Największymi wpływami cieszyli się Ogólni Syjoniści, odrzucający program konserwatywno-religijny i socjalistyczny. Uznawali, że samo istnienie diaspory jest źródłem antysemityzmu i że wysiłek powinien być skupiony na organizowaniu emigracji Żydów do Palestyny oraz stworzeniu tam państwa żydowskiego. W dawnym zaborze rosyjskim występowali oni w postaci frakcji Al ha-Miszmar, bardziej radykalnej i opowiadającej się za nadaniem owej emigracji charakteru pionierskiego. Natomiast na terenie Galicji dominowała frakcja Et Liwnot. Pewnymi wpływami cieszyła się także organizacja syjonistów religijnych – Mizrachi i socjalistycznych – Hitachdut, Poalej Syjon-Lewica i Poalej Syjon-Prawica. Ogromną rolę w rozwoju ruchu syjonistycznego odegrały organizacje młodzieżowe, m.in. Ha-Szomer ha-Cair, Dror, Borochow Jugent, Gordonia, Bnej Akiwa, He-Chaluc. Pośród czołowych działaczy ruchu syjonistycznego w Polsce, obok N. Sokołowa, należy wymienić: I. Grünbauma, M.A. Hartglas(s)a, O. Thona, I. Schwarzbarta, I. Schipera i E. Sommersteina. Wśród gazet i czasopism czołową rolę odgrywały: „Ha-Cefira”, „Hajnt”, „Der Moment”, „Nasz Przegląd”. W 1926 władze polskie wyraziły poparcie dla ruchu syjonistycznego. To stanowisko nie uległo zmianie po zamachu majowym ani też po 1935, co wiązało się przede wszystkim z poparciem dla planu emigracji Żydów z Polski. Większość organizacji syjonistycznych, szczególnie młodzieżowych, podczas wojny kontynuowała działalność w warunkach konspiracyjnych. Odegrały one ogromną rolę przy organizowaniu żydowskiego podziemia, utrzymywaniu kontaktów między poszczególnymi gettami (por. getta w okresie Holokaustu), przekazywaniu za granicę wiadomości nt. niemieckiej polityki wobec Żydów, a wreszcie – zbrojnego oporu w gettach i oddziałach partyzanckich. Po wojnie większość partii i organizacji młodzieżowych została odbudowana. Były one zaangażowane w organizowanie nielegalnej emigracji (por. bricha). Organizacje syjonistyczne starały się udzielać doraźnej pomocy swoim członkom oraz przygotowywać ich – szczególnie młodzież – do życia w Palestynie (Izraelu). W Polsce szkolono żydowskich bojowców ( obóz szkoleniowy Hagany w Bolkowie). Zbierano też pieniądze i werbowano ochotników do armii izraelskiej (Hagany). Większość zwolenników syjonizmu wyemigrowała z Polski w pierwszych latach po wojnie, zaś w 1949 zakazano wszelkiej działalności o charakterze syjonistycznym. W Marcu '68 oskarżenia o syjonistyczne sympatie stanowiły pretekst do przeprowadzenia antysemickich czystek. (Zob. też m.in.: Achad ha-Am; Agencja Żydowska Agudat ha-Noar ha-Iwri „Akiba”; antysyjonizm; Autoemancypacja; Biuro Palestyńskie; Chibat Syjon; Ceirej Syjon; Cukierman Icchak; Ha-Noar ha-Iwri; „Ha-Olam” Ha-Szachar – Przedświt; Harzfeld Abraham; Hausner Dow; Horowic-Sternfeld Chaim Szmuel ha-Lewi z Chęcin; Ichud; Insler Abraham; Keren ha-Jesod; Keren Kaj(j)emet le-Israel; Komittee für dem Osten; Korkis Abraham; Korngrun Jeruham Filip; Liga Pomocy Pracującym w Palestynie; Makabi; Mikra Kodesz; Mohylewer Samuel; „Moria(h)”; „Naród”; Państwo żydowskie; Pinskier Juda Lejb; Poalej Syjon; rewizjoniści; Stand Adolf; szekel; Światowa Organizacja Syjonistyczna; „Tog, Der”; Weizmann Chaim; Wygodzki Jakub)

               

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]