bricha

bricha

Bricha (hebr., ucieczka) – określenie masowej, nielegalnej emigracji Żydów z Europy Wschodniej, po zakończeniu II wojny światowej. Tym samym słowem określano też struktury organizacyjne, które powstały, by pomóc Żydom w opuszczeniu krajów Europy Wsch. i umożliwić im dotarcie do Palestyny. Nielegalna imigracja do Palestyny była kierowana przez Mosad le-Alija Be(j)t – instytucję do spraw nielegalnej imigracji, założoną w 1938. B. obejmowała swą działalnością Polskę, Czechosłowację, Rumunię, Austrię oraz strefy okupacyjne Niemiec. W Polsce idea zorganizowania exodusu ocalałych Żydów i znalezienia dla nich drogi do Palestyny zrodziła się niezależnie od siebie w dwóch ośrodkach: w Równem i w Wilnie, gdzie z rozszerzonej grupy syjonistycznej młodzieży utworzono tzw. Koordynację, tj. komitet koordynacyjny, który miał przygotować emigrację. W jej skład weszli przedstawiciele organizacji Ha-Szomer ha-Cair, Noar Syjoni oraz Betar. Organizatorami B. w tych ośrodkach byli Eliezer Lidowski (Równe) i A. Kowner (Wilno). Narastająca podejrzliwość Rosjan i groźba aresztowania działaczy B. sprawiły, że w końcu 1944 obie grupy przeniosły się do Lublina. Na początku 1945 utworzono nową Koordynację; w skład jej komitetu (określającego liczbę osób i czas przeprowadzenia przez granicę, oraz klucz partyjny) weszli przedstawiciele różnych ugrupowań. Działaniami B. kierowały dwa ciała, których funkcje pokrywały się: komitet polityczny, w skład którego wchodzili przedstawiciele partii i organizacji syjonistycznych oraz centrum, przeniesione na początku 1945 z Lublina do Krakowa, a potem do Łodzi. W październiku 1945 przybył do Polski Isser Ben Cwi, pierwszy emisariusz z Palestyny; luźny dotąd związek pol. B. z Mosadem został wzmocniony. Żydzi pragnący przyłączyć się do B., wstępowali do organizacji syjonistycznych, gdzie wpisywano ich na listę oczekujących na emigrację, lub też nawiązywali bezpośredni kontakt z osobami, organizującymi nielegalną emigrację. Przekraczającym granicę surowo zakazywano zabierania ze sobą pieniędzy i dokumentów oraz porozumiewania się w języku polskim, rosyjskim lub w jidysz. Mieli oni podawać się za greckich Żydów, uwolnionych z obozów na terenie Polski (był to tzw. grecki bluff). Za najważniejszy cel b. uznano wywiezienie z Polski ocalałych dzieci, szczególnie sierot. Wraz z rozpoczęciem repatriacji Żydów polskich ze Związku Radzieckiego, rozmiary b. wzrosły, zwłaszcza wiosną 1946. Dla części osób repatriacja z głębi ZSRR od początku stanowiła pierwszy etap wędrówki. Po pogromie kieleckim (4 VII 1946) b. osiągnęła apogeum; odbywała się na skalę masową. Stało się to możliwe, dzięki porozumieniu przywódców syjonistycznych: A. Bermana i I. Cukiermana z Ministrem Obrony Narodowej – Marianem Spychalskim, który wydał decyzję o otwarciu granicy polskiej dla emigrantów żydowskich. Identyfikowano ich na podstawie dokumentów, wystawianych przez partie syjon., a UB pilnował, by nie wyjeżdżały osoby innych narodowości oraz przeciwnicy polityczni, i aby nie wywożono dewiz. Pierwszy transport Żydów ruszył 30 VII 1946. Ludzi przewożono z Wałbrzycha lub Kłodzka do Kudowy i Mieroszowa, skąd pieszo przekraczali granicę czechosłowacką. W końcu 1946 zmniejszyła się fala masowej emigracji; jej znaczenie malało na rzecz legalnych wyjazdów z Polski. Przyjmuje się, że w 1944-1948 z Europy Wsch. wyemigrowało nielegalnie lub półlegalnie ok. 250 tys. Żydów, Polskę zaś w 1945-1947 w ten sam sposób opuściło ponad 150 tys. Ich droga wiodła do Niemiec, Austrii i Włoch. Nie wszyscy dotarli do Palestyny. (Zob. też rewizjoniści)