pogrom kielecki

pogrom kielecki

pogrom Żydów w Kielcach, dokonany 4 VII 1946. Wydarzenia p.k. miały miejsce przede wszystkim w budynku przy ul. Planty 7/9, gdzie mieszkało ok. 200 osób; znajdowały się tam też instytucje żydowskie (komitet żyd., kongregacja, kibuc partii syjon. Ichud itp.). Do pogromów ludności żydowskiej dochodziło także w innych miejscach w Kielcach, a także w pociągach przejeżdżających tego dnia przez miasto. Bezpośrednio w p.k. zostało zamordowanych 36 osób (w tym 2 narodowości pol.); 2 osoby zamordowano na ul. Leonarda. Ponad 40 osób było rannych, kilka zmarło w szpitalach, w wyniku ran odniesionych podczas pogromu. Wywołanie p.k. wiązało się z niezależnymi od siebie działaniami wojska, milicji i niektórych pracowników UB. Przyczyną podjęcia przez nich owych działań w stosunku do ludności żydowskiej była plotka o porywaniu polskich dzieci przez Żydów ( mord rytualny). Pogrom rozpoczął się w godzinach porannych. Pierwsze strzały zostały oddane przez wojskowych wewnątrz budynku. Zachowanie obecnej na ul. Planty milicji i wojska pozwoliło na włączenie się do pogromu tłumu zebranego przed budynkiem. Działania mające na celu przeciwdziałanie pogromowi, podejmowane przez różne czynniki władz oraz przedstawicieli Kościoła, odznaczały się dużą nieudolnością i nie przyniosły żadnych rezultatów. Pierwsza faza p.k. trwała do południa, druga rozpoczęła się wraz z przybyciem na ul. Planty robotników z fabryki „Ludwików”. Około godz. 16-tej sytuacja została opanowana, nie wyciszyło to jednak nastrojów antyżydowskich. Bezpośrednio po pogromie odbył się wiec antyżydowski; demonstrowano także przed szpitalem, gdzie znajdowali się ranni Żydzi. Wyjaśnieniem przyczyn wybuchu p.k. zajmowały się komisje, powołane przez poszczególne ministerstwa. Należy jednak zaznaczyć, że z powodów polit. nie istniały szanse na obiektywne przeprowadzenie śledztwa i znalezienie winnych. P.k. został wykorzystany przez czołowych działaczy PPR (Władysław Gomułka) i PPS (Józef Cyrankiewicz) do zdyskredytowania opozycji niepodległościowej. Uniemożliwiano także działalność niezależnych czynników, starających się znaleźć odpowiedzialnych za wydarzenia w Kielcach. Wyjaśnienia inne niż oficjalna wersja wydarzeń były ograniczane przez cenzurę bądź fałszowane. Po p.k. odbyło się ok. 10 procesów osób, w różny sposób odpowiedzialnych za owe wydarzenia. Wśród oskarżonych byli cywile, wojskowi, milicjanci, kierownik kieleckiego UB. Zapadło kilka wyroków śmierci (zostały wykonane). Procesy były także podporządkowane racjom politycznym. Wielokrotnie w czasie rozpraw naruszano prawo, stosowano przemoc, niektórzy oskarżeni znaleźli się na sali rozpraw przypadkowo. Istnieje kilka teorii, mających wyjaśnić przyczynę tamtych wydarzeń. Najczęściej pojawia się teza o radzieckiej bądź polskiej prowokacji sił bezpieczeństwa. Badania nad tą problematyką są utrudnione z powodu zniszczenia części dokumentów. (Por. też emigracja Żydów z Polski)