Berman Adolf (Abraham)

Berman Adolf (Abraham)

pseud. Adam, Borowski, Ludwik (1906 Warszawa – 1978 Izrael) – działacz syjonistyczny, podczas II wojny światowej jeden z przywódców żydowskich podziemia, filozof, psycholog; syn znanego syjonisty, Issera (Izydora) Lejba B.; brat Jakuba B. Po ukończeniu gimnazjum studiował na Wydziale Filozoficzno-Humanistycznym UW; w 1931 uzyskał dyplom doktora filozofii. W czasie studiów został członkiem organizacji Jidisze Socjalistisze Arbeter Jugnt „Jugent” (jid., Żydowska Socjalistyczna Młodzież Robotnicza „Młodość”), a potem (w 1925) Poalej Syjon-Lewicy (PS-L) i redaktorem polskojęzycznego organu tej partii; wydawał w języku jidysz tygodnik „Arbeter Cajtung”. Był psychologiem oraz nauczycielem w gimnazjach warszawskich, prowadził badania naukowe w dziedzinie psychologii, pracował w Komitecie do spraw Żydowskiego Rzemiosła, kierował referatem poradnictwa psychotechnicznego przy CENTOS-ie; należał do pionierów poradnictwa zawodowego w Polsce. Podczas wojny został dyrektorem CENTOS-u, zakładał internaty i półinternaty dla młodzieży. Był jednym z założycieli i przywódców, utworzonego w 1942 Bloku Antyfaszystowskiego, współredaktorem jego organu („Der Ruf”; jid., Zew [Rozkaz, Wezwanie]). Po Wielkiej Akcji w getcie warszawskim, opuścił je i ukrywał się po „aryjskiej stronie”. Został członkiem prezydium ŻKN, a zarazem jego reprezentantem wobec polskiego podziemia. Reprezentował tam PS-L, której był przywódcą. Pełnił również funkcję sekretarza w prezydium „Żegoty”. Brał udział w powstaniu warszawskim; był członkiem Rady Politycznej AL na warszawskim Żoliborzu. Po wojnie, w marcu 1944, został członkiem KRN. W lutym 1945, wraz z I. Cukiermanem i C. Lubetkin, wszedł w skład prezydium zreorganizowanego CKŻP, a w lutym 1947 stanął na jego czele. Był redaktorem naczelnym „Przełomu” – organu Żydowskiej Partii Robotniczej „Poalej Syjon” – Lewica. W połowie lipca 1946 – wraz z Cukiermanem – zabiegał w MBP, MSZ i MON o uzyskanie zgody na swobodną i masową emigrację Żydów z Polski. Na pocz. 1947 sformował tzw. trzecią orientację w ruchu syjonistycznego, której celem miała być budowa – przy pomocy Związku Radzieckiego – socjalistycznego państwa żydowskiego w Palestynie i zbliżenie żydowsko-arabskie. Po połączeniu Żydowskiej Socjalno-Demokratycznej Partii Robotniczej „Poalej Syjon” w Polsce i frakcji lewicowej PS-P (19 X 1947), stanął na czele nowo utworzonej Zjednoczonej Żydowskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej „Poalej Syjon” w Polsce. Ze stanowiska przewodniczącego CKŻP został usunięty 19 IV 1949 (od poł. 1948 komuniści żydowscy dążyli do wyrugowania wpływów syjonistów z komitetów i spółdzielni żydowskich). Jego miejsce zajął komunista, H. Smolar. W 1950 B. wyjechał do Izraela, gdzie wstąpił do Izraelskiej Zjednoczonej Partii Socjalistycznej Mapam; od 1951 z jej ramienia był posłem do Knesetu. W 1954 został członkiem Komunistycznej Partii Izraela, członkiem jej KC i redaktorem wydawanego przez nią w języku jidysz tygodnika „Fraj Jisroel” (Wolny Izrael). W 1956 wszedł w skład rady oraz biura Międzynarodowej Organizacji Oporu. Działał w Lidze Przyjaźni Polsko-Izraelskiej. Jest autorem wspomnień Wos der gojrł hot mir baszert. Mit Jidn in Warsze (jid., Co mi los zgotował. Z Żydami w Warszawie, Lochamej ha-Getaot 1980).