Poalej Syjon-Lewica

Poalej Syjon-Lewica

Żydowska Socjalno-Demokratyczna Partia Robotnicza „Poalej Syjon” w Polsce (jid. Jidisze Socjalistisz-Demokratisze Arbeter Partaj „Poalej-Cyjon [Cijen]” in Pojłn) (PS-L) – partia powstała w wyniku rozłamu, do którego doszło latem 1920 na V konferencji Światowego Związku Poalej Syjon (PS) w Wiedniu, w głosowaniu nad nawiązaniem przez biuro PS stosunków z III Międzynarodówką. Delegaci, którzy sprzeciwili się tej inicjatywie, następnie utworzyli partię Poalej Syjon-Prawicę (PS-P). PS-L opowiadała się za uspołecznieniem środków produkcji i budową ustroju socjalistycznego oraz stworzeniem w Palestynie socjalistycznego społeczeństwa żydowskiego. Popierała też hasło emigracji Żydów do Palestyny, podkreślając związek robotników żydowskich z międzynarodowym ruchem socjalistycznym. W okresie międzywojennym PS-L domagała się stworzenia autonomicznych instytucji żydowskich, wyłączenia spraw wyznaniowych spod kompetencji gmin (gminy żydowskie w Polsce), uznania jidysz za narodowy język Żydów w Polsce. Podkreślano, że konieczna jest współpraca żydowskich socjalistów z innymi partiami socjalistycznymi. W Polsce lewe skrzydło PS było silniejsze, ale przeżywało kryzys wewnętrzny; w 1920-1923 oddzieliła się PS-P, a lewe skrzydło partii – po secesji – przyłączyło się do KPP. Od 1924 PS-L zaczęła się ponownie konsolidować; zrezygnowała z koncepcji przystąpienia do III Międzynarodówki i rozpoczęła budowę niezależnego ruchu. Od 1937 podjęła współpracę z innymi ugrupowaniami syjonistycznymi, zdecydowała się uczestniczyć w Światowych Kongresach Syjonistycznych i akcjach Keren Kaj(j)emet le-Israel oraz Keren ha-Jesod. W grudniu 1937 partia przystąpiła do Ligi Pomocy Pracującym w Palestynie. W latach 30. PS-L przechodziła głęboki kryzys wewnętrzny; opozycyjne grupy PS-L i Bundu w Galicji Wsch. dokonały secesji i 24 X 1931 utworzyły Ogólnożydowską Partię Pracy, związaną z ruchem komunistycznym. Partią kierował CK, powoływany przez Radę Naczelną, wybieraną na zjeździe. W terenie tworzono organizacje miejscowe, a następnie okręgowe, kierowane przez komitety okręgowe. Z PS-L związana była organizacja młodzieżowa Borochow Jugnt. Partia miała największe wpływy w Warszawie i Łodzi, a także w związkach zawodowych. Bardziej widoczna była w akcjach lokalnych. W okresie międzywojennym czołowymi działaczami PS-L byli: Antoni Buchsbaum, Józef Kenner, Icchok Lew, J. Rosen, S. Sagan i J. Witkin (J. Zerubawel). Podczas II wojny światowej przedstawiciele partii wchodzili w skład ŻKN i opowiadali się za współpracą z PPR i innymi organizacjami lewicowymi. PS-L była doskonale zorganizowana zarówno w gettach, jak i po tzw. aryjskiej stronie. Od 1945 partia prowadziła aktywną politykę, zwłaszcza od czasu rozpoczęcia repatriacji Żydów ze Związku Radzieckiego. Po zakończeniu wojny PS-L opowiadała się za powstaniem w Palestynie żydowskiego państwa komunistycznego, budowanego z pomocą Związku Radzieckiego i przy współpracy ludności arabskiej. Rozwijać się miały obie społeczności żydowskie – w Polsce i w Palestynie; kładziono nacisk na wyjazdy młodzieży, członków kibuców i pracowników aparatu partyjnego. PS-L liczyła ok. 2 tys. członków; była bardzo popularna zwłaszcza wśród robotników wielkoprzemysłowych i członków spółdzielni żydowskich. Na jej czele stał KC (przew. A. Berman), powoływany do życia przez Radę Naczelną; Radę zaś powoływał Walny Zjazd Krajowy. KC podlegały komitety wojewódzkie, tym – komitety okręgowe (w 15 ośrodkach) i terenowe (w ok. 30 ośrodkach, zwłaszcza na Dolnym Śląsku). Prowadzono ponad 20 kibuców i 15 spółdzielni partyjnych, wydawano prasę („Przełom”, którego redaktorem nacz. był Berman). Budżet PS-L w znacznej części był finansowany przez Joint i w niewielkiej mierze ze składek członków oraz dotacji funduszy narodowych. Dotacje zagraniczne przeznaczano na utrzymanie kuchni ludowych i pomoc, udzielaną członkom partii. PS-L najbliżej współpracowała z PS-P, przede wszystkim z jej lewym skrzydłem. 19 X 1947 PS-L i owo lewe skrzydło PS-P połączyły się, w wyniku czego powstała Zjednoczona Żydowska Partia Robotnicza „Poalej Syjon”. Jednocześnie nastąpiło połączenie organizacji młodzieżowych. (Zob. też „Nasze Słowo”)