parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1902 Warszawa – 1942 na Wileńszczyźnie) – producent filmowy, dziennikarz i publicysta. W 1920 wstąpił ochotniczo do WP. Studiował na Wydziale Prawa UW i w Wyższej Szkole Dziennikarskiej w Warszawie. Przez pewien czas redagował dział polityczny i sejmowy w piśmie „Pomorzanin” w Kędzierzynie. Od 1922 zajmował się publicystyką filmową, m.in. w dzienniku „Kurier Polski” (jako kierownik działu filmowego) oraz w czasopismach filmowych: od 1922 współredaktor „Kinemy”; w 1925-1929 sekretarz redakcji dwutygodnika „Kino dla Wszystkich”; współpracownik „Nowości Filmowych”, „Kino-Teatru”, „Wiadomości Filmowych” i „Filmu”. W 1928 zorganizował wytwórnię filmową „Rex-Film”, którą kierował przez dziesięć lat. Wyszło z niej kilkanaście filmów, m.in.: Cham (1931), Halka (1937), Za winy niepopełnione (1938). R. był także reżyserem i współautorem scenariuszy. W kooprodukcji z kinematografią czechosłowacką zrealizował film Dwanaście krzeseł (1933), według powieści Ilfa i Pietrowa. Sporadycznie realizował filmy w innych wytwórniach, np. Kult ciała (1929), według scenariusza Anatola Sterna i Stefana Szeley'ego. R. był założycielem i wiceprezesem Klubu Sprawozdawców Filmowych oraz wiceprez. Polskiego Związku Producentów Filmowych (1933-1936). We wrześniu 1939 przedostał się do Wilna. W 1940-1941 był dyrektorem polskiego Teatru Miniatur. W okresie okupacji niemieckiej ukrywał się w Jerozolimce k. Wilna. Aresztowany przez gestapo na skutek denuncjacji, został zamordowany.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.