parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(ang. World Jewish Congress [WJC]) – ciało ustawodawcze i najważniejsze forum Światowej Organizacji Syjonistycznej (ŚOS); określa ono politykę ŚOS, wybiera władze różnych organizacji, związanych z ruchem syjonistycznym. Pierwszy Ś.K.S. został zwołany przez T. Herzla w Bazylei w dniu 29-31 VIII 1897. Uchwalono wówczas program ruchu syjon., który przyjęto nazywać programem bazylejskim oraz powołano do życia Światową Organizację Syjonistyczną (ŚOS) jako organizację polit. narodu żydowskiego w okresie przejściowym. Szczególne znaczenie odegrał VI Ś.K.S., który zebrał się w Bazylei w sierpniu 1903, kiedy to – za zgodą Egzekutywy Syjonistycznej – przedstawiono ugandyjski plan osiedlenia. Projekt wywołał silny sprzeciw, zwłaszcza delegatów rosysjskich, którzy uznali go za zdradę ostatecznego celu syjonizmu, tj. stworzenia siedziby narodowej w Erec Israel. Do 1956 podstawą rozdzielenia mandatów między poszczególne kraje była ogólna liczba szekli, wykupionych w danym kraju. Od 1960 38% miejsc zastrzeżone było dla przedstawicieli Izraela, 29% – dla Stanów Zjednoczonych, zaś procent dla pozostałych krajów diaspory ustalała specjalna komisja, na podstawie liczebności żydowskiej społeczności w danym kraju i jego zaangażowania w ruchu syjonistycznym. Na XXIII Ś.K.S., odbywającym się w 1951, został uchwalony tzw. program jerozolimski, stanowiący dopełnienie programu bazylejskiego. Od I Ś.K.S. brali w nim udział przedstawiciele ruchu syjonistycznego z ziem polskich, a następnie – przedstawiciele Organizacji Syjonistycznej w Polsce. Ruch syjon. z Polski po raz ostatni wysłał swoich delegatów na XXII Kongres w Bazylei w grudniu 1946.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.