parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
właśc. wschodnioafrykański plan osiedlenia – projekt dotyczący osadnictwa Żydów w brytyjskiej Afryce Wschodniej, będący przedmiotem gwałtownych sporów w ruchu syjonistycznym, po złożeniu T. Herzlowi związanej z nim propozycji przez sekretarzy do spraw kolonii Wielkiej Brytanii, Josepha Chamberlaina (23 IV 1903), jako alternatywy dla osadnictwa w Palestynie. Projekt ten został przedstawiony na VI Światowym Kongresie Syjonistycznym (1903) i stał się zarzewiem poważnego kryzysu. Choć M. Nordau nazwał wschodnią Afrykę „nocnym schroniskiem na drodze do Palestyny”, już wówczas ujawniła się zdecydowana opozycja wobec u.p.o., głównie ze strony delegatów z Rosji. W ostatecznym głosowaniu większość obradujących poparła plan, a wielu wybitnych syjonistów wstrzymało się od głosu (w tym I.J. Reines i N. Sokołów). Dalszą dyskusję odłożono do następnego Kongresu, gdy warunki do masowego osadnictwa w Ugandzie zostaną zbadane przez specjalnie wyłonioną w tym celu komisję. Kampania prowadzona przez „antyugandystów”, negatywna opinia wspomnianej komisji oraz in. protesty (w tym akcentujące, że nie jest rzeczą dobrą organizowanie ośrodka osiedleńczego dla cudzoziemców za pieniądze brytyjskie podatników), spowodowały, że na VII Kongresie Syjonistycznym (1905), już po śmierci Herzla, większość zdobyli przeciwnicy u.p.o. Jego odrzucenie i decyzja, że ruch syjonistyczny będzie odtąd dążył jedynie do budowy żydowskiego państwa w Palestynie przyczyniły się do secesji z Kongresu i Światowej Organizacji Syjonistycznej tzw. terytorialistów, którzy utworzyli Światową Organizację Terytorialistyczną.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.