Światowa Organizacja Terytorialistyczna

Światowa Organizacja Terytorialistyczna

(ang. Jewish Territorial Organization [JTO]; jid. Jidisze [Idysze] Teritorialistisze Organizacje [ITO]) – organizacja działająca w 1905-1925, która stawiała sobie za cel znalezienie terytorium, gdzie Żydzi mogliby się osiedlać i gdzie cieszyliby się autonomią (por. terytorializm). Została założona w sierpniu 1905 w Bazylei, przez 40 delegatów na VII Światowym Kongresie Syjonistycznym, po tym, jak odrzucił on ugandyjski plan osiedlenia. Inicjatorem utworzenia Ś.O.T. oraz jej przewodniczącym był Israel Zangwill (1864-1926). Ruch uzyskał poparcie wielu ważnych osobistości żydowskiej na świecie. Zyskał też wielu zwolenników w Rosji, Polsce, Rumunii i w Południowej Afryce. W 1905 Ś.O.T. próbowała jeszcze prowadzić negocjacje z brytyjskim Ministerstwem do spraw Kolonii w sprawie zarezerwowania terytorium dla kolonizacji żydowskiej w Afryce Wschodniej. W 1906 w Nowym Jorku została powołana amerykańska federacja Ś.O.T. (ITO). Na terenie imperium rosyjskim oddziały partii powstały w Kijowie, Kownie, Jekaterynosławiu, a także w Warszawie, Białymstoku, Grodnie i Wilnie. Pierwszy międzynarodowy zjazd przedstawicieli Ś.O.T. miał miejsce w sierpniu 1907 w Londynie. Podczas obrad doszło do spotkań z przedstawicielami Światowej Organizacji Syjonistycznej (ŚOS) w nadziei osiągnięcia porozumienia, ale na próżno. Komitet Geograficzny nadzorował badania, mające na celu znalezienie terytorium, które mogłoby stać się ośrodkiem osadnictwa żydowskiego; wysyłano nawet ekspedycje, by zbadać warunki panujące na różnych obszarach. Brano pod uwagę: Gujanę Holenderską, Cyrenajkę, Irak, Angolę, Kanadę, Honduras, Australię, Meksyk i Syberię. W 1907 został założony Wydział Emigracyjny Ś.O.T., który – aż do wybuchu I wojny światowej – zajmował się organizowaniem emigracji żydowskiej do południowych stanów USA. Deklaracja Balfoura sprawiła, że wielu terytorialistów powróciło na łono ŚOS, natomiast Zangwill uznał, że mimo iż deklaracja była wielkim sukcesem, to jednak ostatecznie syjonizm polityczny poniósł klęskę, bo nie był w stanie zrealizować swoich celów. Jego organizacja stopniowo traciła jednak wpływy, cierpiała ponadto na brak funduszy. Idee terytorialistyczne były też podejmowane w latach 30. i 40., m.in. w Anglii, Niemczech, Francji, Polsce i w Stanach Zjednoczonych. Wpływy organizacji terytorialistycznych były jednak dość ograniczone. W Stanach Zjednoczonych organizacja taka, pod nazwą Freeland League for Territorial Settlement, nie zaprzestała działalności, nawet po utworzeniu Państwa Izrael.