parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(ang. World Zionist Organization [WZO]) (ŚOS) – organizacja o międzynarodowych zasięgu, stanowiąca oficjalną reprezentację ruchu syjonistycznego, powołana z inicjatywy T. Herzla na I Światowym Kongresie Syjonistycznym w Bazylei w 1897. Jej członkami byli wszyscy Żydzi, którzy utożsamiali się z programem syjonistycznym i płacili tzw. szekle. Podstawowymi narzędziami organizacji były: Żydowski Fundusz Narodowy (Keren Kaj(j)emet le-Israel), Fundusz Odbudowy (Keren ha-Jesod) i Jewish Collonial Trust; zaś jego organem ustawodawczym – Kongres Syjonistyczny. W okresie między kongresami, działaniami ŚOS kierowała Ogólna Rada Syjonistyczna, sprawująca kontrolę nad Egzekutywą Syjonistyczną. Funkcję przewodniczącego ŚOS sprawowali kolejno: Herzl (1897-1904), D. Wolfsohn (1904-1911), Otto Warburg (1911-1920), Ch. Weizmann (1920-1931 i 1935-1946), N. Sokołów (1931-1935), Nachum Goldmann (1956-1968). W okresie międzywojennym pewną autonomię w ramach ŚOS miały organizacje: Mizrachi i PS. W 1933 ze ŚOS wystąpili rewizjoniści pod przewodnictwem W. Żabotyńskiego. Mniejszość, na której czele stał M. Grossman, pozostała w ramach ŚOS. Od 1960 ŚOS stała się instytucją o charakterze federacyjnym. Do tego roku podstawą członkostwa oraz możliwości głosowania było opłacenie wspomnianego szekla. W 1960 wprowadzono zmianę, polegającą na zamianie indywidualnego członkostwa przez zbiorowe członkostwo poszczególnych organizacji syjonistycznych. (Zob. też: „Ha-Olam”)
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.