parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Sokołów Nachum

Sokołów Nachum

(1859 [1961?] Wyszogród – 1936 Londyn) – pisarz, publicysta, przywódca syjon.; ojciec Floriana S. Pochodził z kupieckiej rodziny z Wyszogrodu, wywodzącej swój ród od Natana Naty ben Szlomo Spiry. W dzieciństwie, wraz z rodzicami, przeniósł się do Płocka. Otrzymał tradycyjne wykształcenie religijne, uzyskując miano il(l)uja. Resztę rozległej wiedzy (w tym znajomość kilku języków) zdobył samodzielnie, wbrew rodzinie, rozwijając zainteresowania kulturą świecką. Z polecenia dziadka, Efraima Icchaka, przełożonego gminy żydowskiej w Wyszogrodzie, pielgrzymował do znanych autorytetów religijnych, a z własnej inicjatywy – także do cadyków w Kocku i Górze Kalwarii. Debiutował w 1873 w wydawanym w Brodach czasopiśmie „Ha-Iwri” (hebr., Żyd); trzy lata później współpracował już z „Ha-Cefirą”, a potem był jej współredaktorem (od 1886) i od 1892 – redaktorem naczelnym. Współpracował też z pismami „Ha-Mag(g)id” i paryskim „Archives Israélites”. Swą pierwszą książkę, Mecuke(j) arec (hebr., Filary ziemi, 1878), poświęcił geografii powszechnej. Był wówczas typowym maskilem. W latach 80. XIX w. osiadł w Warszawie. By utrzymać rodzinę, imał się różnych zajęć, m.in. zabiegał o uzyskanie posady rabina we Lwowie. Pogromy w Rosji oraz wydarzenia w Królestwie Polskim skłoniły go do przemyśleń nt. antysemityzmu; zebrał je i wydał w zbiorze artykułów pt. Sinat olam le-Am Olam (hebr., Wieczna nienawiść do Wiecznego Ludu, Warszawa 1882). Idee związane z tzw. odrodzeniem nar. zaczęły jednak dochodzić do głosu już w wydawanym przez niego rocz. „Ha-As(s)if”. Wciąż jeszcze jednak współpracował z tyg. „Izraelita”, którego był redaktorem w 1896–1902, publikując na jego łamach własne teksty. Pracował również w Komisji Historycznej Biblioteki Judaistycznej w Warszawie. Publikował też prace literackie w językach jidysz i hebrajskim, w tym powieść hist. Cad(d)ik we-nisgaw (hebr., Sprawiedliwy i wyniosły, Warszawa 1882) oraz felietony i opowiadania w „Di Jidisze Bibliotek” (1891) I.L. Pereca. Po lekturze książki Państwo żydowskie nadal z sarkazmem wyrażał się o marzeniu T. Herzla, podobnie jak wcześniej o ideach, zawartych w Autoemancypacji L. Pinskiera. Jednak kiedy w czasie I Światowego Kongresu Syjonistycznego, jako korespondent „Ha-Cefiry”, przeprowadził wywiad z ojcem politycznego syjonizmu, stał się żarliwym zwolennikiem idei budowy państwa żydowskiego w Palestynie. Podczas II Kongresu (1898) został już wybrany do komisji kulturalno-literackiej. Kiedy w 1902 ukazała się w języku niemieckim książka Herzla Altneuland, S. przełożył ją natychmiast na język hebrajski (nadając tytuł Tel Awiw). W 1898–1904 w warsz. mieszkaniu S. odbywały się spotkania dyskusyjne, zw. „poniedziałkami sokołowskimi”, gromadzące również wielu przedstawicieli żydowskiej kultury (uczestniczyli w nich m.in.: Szalom Alejchem, Sz. Asz, I. Bernstein, I. Grünbaum, M.A. Hartglas(s), L. Zamenhof), które przyczyniły się do krystalizacji środowiska syjon. w Warszawie. Od 1899 S. przewodził syjonistom w walce o władzę w Gminie warszawskiej. Jego działania i postawa doprowadziły do ostrego konfliktu ze środowiskiem chasydzkim, które na S. i wydawaną przez niego „Ha-Cefirę” rzuciły klątwę. Straciwszy stanowisko redaktora „Izraelity”, skupił swą uwagę na działalności politycznej i społecznej. Interesował się wydarzeniami w Rosji, dokąd kilkakrotnie wyjeżdżał; informował organizacje żydowskie na Zachodzie o sytuacji Żydów i działaniach cenzury w tym kraju, angażował się w rozmaite przedsięwzięcia, związane z rewolucją 1905 roku w Królestwie Polskim. W 1906 założył w Warszawie dziennik w języku jidysz „Der Telegraf” i wkrótce potem wyjechał do Brukseli. Jego działalność zwróciła nań uwagę władz carskich, które wysłały za nim list gończy. By uniknąć aresztowania, S. wyjechał (1906) do Londynu, skąd wkrótce przeniósł się do Kolonii, obejmując redakcję pisma „Die Welt”. Współpracował też z warszawskim syjonistycznym „Głosem Żydowskim”. Od 1907 był członkiem biura Światowej Organizacji Syjonistycznej (ŚOS). W Berlinie założył jej organ, „Ha-Olam”. W 1908 zaaranżował swe aresztowanie i proces; wyrok, skazujący go na zapłacenie grzywny, zdjął zeń oskarżenia i umożliwił dalszą działalność. S. wyjechał do Stambułu, by wraz z W. Żabotyńskim i W. Jacobsonem, zabiegać o autonomię dla Żydów w Palestynie. W tym też celu założył tygodnik literacki „L’Orient”, zapraszając do współpracy m.in. pisarzy polskich. W 1909, w związku z kryzysem w łonie ŚOS, zrezygnował z pełnionych tam funkcji i powrócił do Warszawy, wznowił wydawanie „Ha-Cefiry”. W 1911, po zwycięstwie opcji, z którą był związany, wszedł do egzekutywy ŚOS, w związku z czym osiadł w Berlinie. Angażował się nadal w sprawy polskie; w 1912 kandydował w wyborach do Dumy w Białymstoku, wpłynął też na poparcie przez Żydów warsz. przedstawiciela PPS-Lewicy Eugeniusza Jagiełły w II turze wyborów, co stało się przyczyną bojkotu ekonomicznego i fali wystąpień antysem. w Królestwie Polskim. Współpracował z „Przeglądem Codziennym”. Prowadził zabiegi dyplomatyczne na rzecz Żydów rosyjskich i akcje propagadowe, mające na celu uzyskanie wsparcia dla idei syjonistycznych w Wlk. Brytanii, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych. Okres I wojny światowej spędził w Anglii, gdzie zaprzyjaźnił się z Ch. Weizmannem i uczestniczył w zabiegach, uwieńczonych wydaniem deklaracji Balfoura. W ich trakcie sformułował kluczowy cel ruchu syjonistycznego, jakim miała być „żydowska siedziba narodowa” (Jewish National Home) w Palestynie. Potem był wiceprzewodniczącym Komitetu Delegacji Żydowskich przy Konferencji Pokojowej. W 1921 został przewodniczącym Egzekutywy ŚOS, a w 1931 – prezydentem tej organizacji, zaś w 1935 – honor. prezydentem. Równocześnie pełnił wiele innych odpowiedzialnych funkcji w ruchu syjon. (m.in. wsparł ideę powołania instytucji Keren ha-Jesod i był autorem jej nazwy). Będąc przez kilka dziesięcioleci wpływową osobistością ruchu syjonistycznego, stał w nim ponad podziałami politycznymi. Do końca życia nie należał do żadnej partii. Kilkakrotnie odwiedzał Polskę, współpracował z wydawaną tu prasą żydowską. W jego domu używano języka polskiego (listy do żony oraz dziennik pisał po polsku.) Ostatnim publicznym wystąpieniem S. było uczestnictwo w obchodach pierwszej rocznicy śmierci J. Piłsudskiego w Londynie (1936). S. prowadził bardzo ożywioną działalność pisarską i publicystyczną w językach hebrajskim, jidysz, polskim, niemieckim, rosyjskim, angielskim, francuskim, włoskim, hiszpańskim; opublikował 30 książek i ok. 4 500 artykułów; m.in. wydał: obszerne, dwutomowe dzieło History of Zionism, 1600–1918 (1919; skrócona wersja w języku niem. została wyd. w 1921); Baruch Spinoza u-zman(n)o (hebr., Baruch Spinoza i jego czasy, 1929); socjol. studium Ha-Ani ha-kibuci (hebr., Kolektywne Ja, 1930); historię ruchu protosyjonistycznego (przedherzlowskiego) Hibbath Zion (1934); 3-tom. zbiór esejów biograficznych Iszim (hebr., Ludzie [Osobowości], 1935). W 1956 szczątki S. zostały przeniesione do Izraela i pochowane na Górze Herzla w Jerozolimie.

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]