Państwo żydowskie

Państwo żydowskie

(niem. Der Judenstaat. Versuch einer modernen Lösung der Judenfrage) – tytuł dzieła T. Herzla, wydanego przez M. Breitensteina w Wiedniu w 1896. Herzl proponował w nim rozwiązanie tzw. kwestii żydowskiej poprzez masową emigrację Żydów z krajów dotkniętych antysemityzmem i stworzenie nowoczes. państwa żydowskiego. Dzieło to odegrało ogromną rolę w rozwoju ruchu syjonistycznego, również w Polsce, gdzie stanowiło podstawową lekturę członków partii syjonistycznej i organizacji młodzieżowych. Herzl konstatował, że kwestia żydowska istnieje wszędzie tam, gdzie mieszka większa liczba Żydów, zaś antysemityzm jest zjawiskiem trwałym i prześladowania Żydów będą narastać. Podkreślał, że owa kwestia ma charakter nar. i musi zostać rozwiązana drogą polit., a nie poprzez asymilację – właśnie z powodu antysemityzmu oraz żydowskiej determinacji zachowania odrębności. Tekst książki powstał w Paryżu na podstawie notatek Herzla, po jego spotkaniu z baronem M. de Hirschem, które nie przyniosło spodziewanych rezultatów. Autor zakończył pracę nad pierwszą redakcją książki w 1895. Tekst następnie miał być przedstawiony rodzinie Rotszyldów. Herzl miał nadzieję, że przekona ich do użyczenia środków na finansowanie programu emigracyjnego i osadnictwa. Kiedy jego projekty nie zyskały poparcia czołowych osobistości ze świata żydowskiego, Herzl postanowił przedstawić swój program żydowskiej opinii publ.; po kolejnej redakcji został on ogłoszony drukiem w j. niemieckim. Jeszcze w tym samym (1896) roku książka została przetłumaczona na języki: hebr., ang., franc., ros. i rumuński. Potem ukazała się jeszcze w ponad 80 wydaniach i została przełożona na co najmniej 18 języków. W Polsce ukazała się w tłumaczeniu i ze wstępem J. Appenszlaka pt. Państwo żydowskie. Poszukiwanie nowoczesnego rozwiązania kwestii żydowskiej (1915 i wyd. dalsze). Według przedstawionej przez Herzla koncepcji, realizacja programu stworzenia żydowskiej siedziby narodowej wymagała powołania dwóch organizacji – Zrzeszenia Żydów (Society of Jews), wprowadzającego w czyn przyjęte założenia, oraz Towarzystwa Żydowskiego (Jewish Company), kontrolującego całość przedsięwzięcia (które miało być finansowane przez żydowskie banki, a gdyby zabrakło środków – przez masy żydowskie). W książce autor rozważał możliwość stworzenia państwa żydowskiego w Palestynie lub w Argentynie. Ostateczną decyzję miała podjąć żydowska opinia publiczna, jednak Herzl opowiadał się raczej za Palestyną, jako „niezapomnianą ojczyzną historyczną” Żydów, która – jako taka – mogłaby zjednoczyć naród żydowski. Państwo to miało powstać w wyniku negocjacji, prowadzonych przez Zrzeszenie Żydów z rządami zainteresowanych krajów, za zgodą mocarstw (Zrzeszenie miało również odpowiadać za przewóz emigrantów oraz organizację życia w nowym kraju). Miało ono być nowoczesne i liberalne; obowiązywałby w nim siedmiogodzinny dzień pracy, a symbolem tego osiągnięcia miała być flaga z siedmioma gwiazdami. Palestyna byłaby państwem neutralnym, pozostającym w ścisłym związku z Europą; miejsca święte dla chrześcijan zyskałyby status miejsc eksterytorialnych. Herzl podkreślał, że jego dzieło nie ma charakteru utopii. Twierdził, że powstanie państwa żydowskiego jest koniecznością zarówno dla samych Żydów, jak i że leży to w interesie świata. Swe nadzieje wiązał z młodym pokoleniem, przed którym państwo żydowskie otworzyłoby możliwości osobistego rozwoju, które w Europie były zamknięte; oraz z postępem technicznym. Przewidywał, że najpierw emigrować będą Żydzi znajdujący się w najtrudniejszej sytuacji materialnej, potem zamożniejsi; zaś stopniowy odpływ ludności żydowskiej z krajów dotychczasowego osiedlenia sprawi, że antysemityzm zacznie zanikać, gdy chrześcijanie zaczną przejmować opuszczane przez Żydów miejsca pracy. Nad likwidacją majątku emigrujących mieli sprawować kontrolę „przyzwoici antysemici”, zaś poszczególne państwa otrzymałyby odszkodowanie za uszczerbek w dochodach podatkowych, związany z odpływem ludności. Emigracja miała się odbywać stopniowo, w ciągu kilkudziesięciu lat. Nowe państwo miało się stać prawdziwą Ziemią Obiecaną; zostałyby w nim zbudowane mieszkania dla robotników, zdrowe szkoły ze wszystkimi pomocami naukowymi i domy ludowe; kobiety nie miały być dopuszczane do ciężkiej pracy. Zrzeszenie Żydów i Towarzystwo Żydowskie miały popierać życie rodzinne, także poprzez stosowanie bodźców ekonomicznych.