parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
właśc. Efraim Gotthold (1888 Maków k. Pułtuska – 1967 Londyn) – prawnik, publicysta; syn Nachuma S.; szwagier S. Mendelso(h)na. Zdecydował się na spolszczenie swego imienia, pod wpływem Salomei, żony Ch.Z. Słonimskiego, jeszcze w czasie nauki w warszawskim gimnazjum. Debiutował jako publicysta w „Ha-Cefirze” (1903). W 1904-1905 studiował medycynę na UW (relegowany za udział w demonstracji studenckiej), a w 1906-1911 – prawo w Petersburgu. Był współtwórcą i współredaktorem „Dziennika Petersburskiego”. Po powrocie do Warszawy pracował jako prawnik; podjął współpracę z prasą polsko-żydowską i polską („Przegląd Codzienny”; „Dziennik Nowy”). Był sprawozdawcą na procesie M. Bejlisa. Wybuch I wojny światowej zastał go w Berlinie; po krótkim okresie internowania następne lata spędził na Zachodzie. W 1917 powrócił do Warszawy. Pracował jako prawnik (m.in. radca prawny pol. oddziału Jointu). Publikował w prasie codziennej („Hajnt”, „Nasz Kurier”). Z czasem poświęcił się całkowicie publicystyce. Był korespondentem kilku czasopism zagranicznych. Współpracował z prasą polską i polsko-żydowską („Nasz Przegląd”); był członkiem redakcji „Głosu Prawdy”, potem „Gazety Polskiej”; członkiem i współzałożycielem Klubu Sprawozdawców Parlamentarnych i członkiem Syndykatu Dziennikarzy Polskich w Warszawie. W 1932-1939 był londyńskim korespondentem „Gazety Polskiej”. W czasie II wojny światowej przebywał w Londynie, gdzie mieszkał już do końca życia. Współpracował z polską prasą emigracyjną. W 1944-1946, z ramienia Ministerstwa Obrony polskiego rządu emigracyjnego, pełnił funkcję korespondenta wojennego przy Kwaterze Głównej Naczelnego Dowództwa Sojuszniczych Sił Ekspedycyjnych. Po wojnie współpracował z wydawnictwami i prasą w Izraelu. W formie książkowej opublikował Kawalkadę angielską. Sylwetki i szkice (1942) oraz – wydaną pośmiertnie w języku hebrajskim, jidysz i angielskim – biografię ojca ( Majn foter, Nahum Sokołow, 1972; Nahum Sokolow. Life and Legend, 1975).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.