Joint

Joint

właśc. American Jewish Joint Distribution Committee (JDC) – organizacja charytatywna założona w Stanach Zjednoczonych w listopadzie 1914, pod wpływem wiadomości o tragicznej sytuacji Żydów w ogarniętej wojną Europie. Miała ona rozprowadzać środki zebrane przez organizacje dobroczynne: American Jewish Relief Committee, ortodoksyjny Central Relief Committee i robotniczy People’s Relief Committee (stąd określenie joint = połączony). W następnych latach J. współpracował z United Palestine Appeal (w ramach United Jewish Appeal) oraz z ICA. W okresie międzywojennym organizacja ta zajmowała oficjalnie neutralne stanowisko wobec ruchu syjonistycznego. W 1922–1938 rozwijała szeroki program pomocy Żydom w Rosji, który obejmował: kursy zawod., opiekę medyczną, kooperatywy kredytowe i żydowskie osadnictwo rolne na Ukrainie i Krymie (Agro-Joint). W Polsce J. początkowo prowadził akcję pomocy ofiarom wojny; od 1920 podjął długofalowe działanie, zmierzające do przekształcenia struktury społeczne i zawodowe ludności żydowskiej. W Warszawie otwarto osobne biuro J. na Polskę. W kwietniu 1921 dyrektor wydziału odbudowy JDC na Europę, A. Landesco, zorganizował w Warszawie tzw. Konferencję odbudowy, która wiele miejsca poświęciła zagadnieniom spółdzielczym. Wyłoniła też piętnastoosobowy Tymczasowy Komitet Wykonawczy, którego przew. został M. Freud, a wiceprzewodniczącymi – R. Szereszewski i M.A. Hartglas; jednak już w 1922 Komitet rozwiązał się. W 1921 rozpisano też ankietę nt. struktury zawodowej ludności żydowskiej w Polsce, która objęła tylko szeroko rozumiane przedsiębiorstwa przemysłowe. Tworzono kasy, udzielające niewielkich pożyczek bezprocentowych, wspierano powstawanie kooperatyw kredytowych, udzielano kredytów rozmaitym instytucjom (m.in. spółdzielniom żydowskim, koloniom rolniczym na Kresach, tworzonym przez ORT). J. utworzył Komitet do spraw Żydowskiego Rzemiosła, wspierał finansowo działalność TOZ-u i CENTOS-u. Podczas II wojny światowej jego przedstawiciele – I. Gitterman, Dawid Guzik (1890–1946) i Lejb (Leon) Neustadt (ok. 1890 – 1943) – organizowali pomoc w gettach i obozach pracy. Próbowano roztoczyć opiekę nad uchodźcami i przesiedleńcami. W getcie warszawskim zorganizowano sieć kuchni ludowych, utrzymywano internaty dla sierot, udzielano pomocy inteligencji, zbierano odzież dla biednych i uciekinierów z małych miasteczek. Przedstawiciele J. zaciągali na owe przedsięwzięcia pożyczki u osób pryw., obiecując ich zwrot po zakończeniu wojny. Działacze J. wzięli udział w podziemnym ruchu oporu. 18 VII 1945 J. wznowił legalną działalność na terenie Polski, do czego przyczyniły się starania CKŻP; pomagał zakładać pierwsze szpitale, punkty sanitarne, domy noclegowe i warsztaty pracy; wspierał spółdzielnie żydowskie oraz „Solidarność”, która dzięki tej pomocy mogła zaopatrywać je w surowce. W znacznym stopniu pokrywał też budżet CKŻP oraz budżety partii syjon., organizacji młodz. i He-Chalucu. Subwencje J. stanowiły też ponad 80% budżetu ŻKW. J. pomógł odbudować gmach dawnej Biblioteki Judaistycznej w Warszawie. Pierwszym powojennym przedstawicielem tej organizacji w Polsce był D. Guzik, a po jego tragicznej śmierci w marcu 1946 – Józef Gitler-Barski. Z dnia 1 I 1950 J. zmuszony został do zaprzestania swej działalności w Polsce. Zakazano mu także działalności w Czechosłowacji, Bułgarii, Rumunii i na Węgrzech. Nazwy J. użyto w kampanii antysemickiej, po procesie Slanskiego. J. wznowił działalność w Polsce w 1957, by przerwać ją znowu w 1967, i ponownie podjąć w grudniu 1981. Różnymi formami pomocy objęto ok. 5 tys. osób, głównie ludzi starych i chorych. J. udzielał im zapomóg, przydzielał leki, aparaty słuchowe itp.; wspierał również działalność TSKŻ oraz ZRWM. W 1988 z pomocy finansowej J., za pośrednictwem ZRWM, skorzystało 2 078 rodzin, tj. ponad 4 tys. osób. W październiku 1992, z inicjatywy J. i Agencji Żydowskiej, powstało w Warszawie Centrum Edukacyjno-Informacyjne Kultury Żydowskiej, dla zorganizowania bogatej i wszechstronnej bazy źródłowej o tematyce żydowskiej. Centrum miało też współpracować z istniejącymi już ośrodkami żydowskimi w Polsce, z Ambasadą Izraela w Warszawie i innymi podobnymi placówkami na świecie. W latach 80. przedstawicielem J. na Polskę był Akiwa Kohane, w 1. poł. lat 90. – Cwi Fein, a potem Manlio del’Ariccia.