ORT

ORT

(akrnim od rosyjskiego: O bszczestwo R asprostranienija T ruda sredi Jewrejew w Rossiji), właściwie Organizacja Rozwoju Twórczości Przemysłowej Rzemieślniczej i Rolniczej wśród Ludności Żydowskiej w Polsce (jidysz, Gezełszaft cu Farszprejtn Mełoche un Erd-Arbet Cwiszn Jidn), nazywana też Towarzystwem Popierania Pracy Zawodowej i Rolniczej wśród Żydów oraz Towarzystwem Szerzenia Pracy Zawodowej i Rolnej wśród Żydów (dawniej „ORT”) – organizacja stawiająca sobie za cel popieranie i rozwój wykwalifikowanego rzemiosła i rolnictwa wśród Żydów, poprzez szkolenie zawodowe. Została powołana w Rosji w 1880, jako towarzystwo, mające wspomagać rozwój wytwórczości i przygotowanie Żydów do wykonywania zawodów rzemieśl. oraz do pracy na roli. Inicjatywa powołania funduszu charytatywnego, który miał się przyczynić do rozbudowy sieci zawodowych szkół żydowskich, spotkała się z szerokim społecznym odzewem. ORT został oficjalnie zalegalizowany w 1906. Do 1920 jego działalność ograniczała się tylko do terenów Rosji, gdzie wspierał rzemieślników żydowskich i pomagał im w przenoszeniu się z z dawnej strefy osiedlenia w głąb kraju. W 1914-1916 ORT prowadził akcję pod hasłem: „pomoc przez pracę”, ułatwiając znajdowanie pracy Żydom, którzy w wyniku wojny musieli opuścić swe dawne miejsca zamieszkania i pozostawali bez środków utrzymania. W 1921 w Berlinie zostało otwarte biuro ORT-u, który przekształcił się w organizację międzynarodową. Z instytucji filantropijnej stopniowo stał się ruchem społecznym o podstawowym znaczeniu dla życia żydowskiego; rozwijał działalność w Polsce, na Węgrzech, Łotwie i Litwie, w Niemczech, Francji, Bułgarii, Rumunii, a także w Stanach Zjednoczonych, RPA, Kanadzie i Ameryce Południowej; w Związku Radzieckim działał do 1938. W okresie międzywojennym jego przedsięwzięciami kierował międzynarodowy komitet. W 1924 w Londynie otwarto agencję tej organizacji, która miała swe oddziały w Warszawie, Kownie, Rydze i w Czerniowcach. W 1921-1922 ORT udzielał pomocy kolonistom żydowskim w Polsce. Później prowadził akcję pomocy na Wołyniu i na terenie byłej Kongresówki. W 1923 organizacja ta zainicjowała zakładanie żydowskich spółdzielni rolniczych i ogrodniczych ( spółdzielnie żydowskie), udzielała im też pomocy fachowej. ORT prowadził szkoły dla młodzieży i kursy dla dorosłych (ukończyło je 2 tysiące osób) oraz kolonie i kursy specjalistyczne. Zaopatrywał rzemieślników w narzędzia i stworzył nawet w tym celu specjalną agencję. Po II wojnie światowej, w marcu 1946, ORT wznowił działalność w Polsce. Pierwszy walny zjazd jego delegatów odbył się w Warszawie w październiku 1946. Organizacja objęła swoją działalnością także ludność polską. W początkowym okresie zrezygnowano z zakładania szkół zawodowych, na rzecz krótkoterminowych kursów zawodowych. Współpracowano ze spółdzielniami, prowadzonymi przez Bund. Kursy stopniowo wydłużano (do 2 lat), a programy nauczania rozszerzano o przedmioty ogólne. Otwierano podstawowe szkoły zawoowe.; w 1948 w Bielsku uruchomiono gimnazjum tkackie; podjęto też wydawanie mieięcznika. „Biuletyn Informacyjny Stowarzyszenia „ORT” w Polsce” (Warszawa). W 1945-1948 szkoły ORT-u ukończyło około 3,5 tysiąca osób. W okolicach Szczecina i Dzierżoniowa, dzięki pomocy tej organizacji, powstały żydowskie gospodarstwa rolne. ORT korzystał z subwencji Jointu oraz Komisariatu dla Spraw Produktywizacji Ludności Żydowskiej. W 1950 organizacja ta została w Polsce zlikwidowana; zgodę na ponowne podjęcie działalności uzyskała w 1957, i kontynuowała ją do 1967. W tym czasie prowadzone przez ORT kursy ukończyło ponad 16 tysięcy osób. Od 1948 ORT działa w Izraelu. Centrala Światowej Organizacji ORT mieści się w Genewie. (Zob. też Jaszuński Józef)