Komisariat Rządu dla Spraw Produktywizacji Ludności Żydowskiej w Polsce

Komisariat Rządu dla Spraw Produktywizacji Ludności Żydowskiej w Polsce

instytucja utworzona uchwałą Rady Ministrów z 25 VII 1946, w celu „produktywizacji” Żydów – obywateli polskich, „wyzutych przez faszyzm, wojnę i emigrację ze swych siedzib”, oraz włączenia ich „do twórczej pracy dla odbudowy kraju”. Podlegała bezpośrednio prez. Rady Ministrów. Biuro Komisariatu mieściło się w Warszawie, a na jego czele stał Ignacy Wrzos. W porozumieniu z wojewodami mianowano również komisarzy wojewódzkich w Łodzi, Krakowie, Katowicach, Wrocławiu, Szczecinie, oraz inspektora komisariatu w Olsztynie. Tam, gdzie znajdowały się większe skupiska Żydów, przy starostach podlegających bezpośrednio odpowiednim komisarzom wojewódzkim, powołano delegatów. Zastępcami komisarzy zostawali zwykle miejscowi działacze żydowscy. W Biurze Komisarza Rządu funkcjonowały m.in. wydziały: organizacji placówek gosp. i zatrudnienia, opieki i zdrowia oraz spraw różnych (przesiedleń, emigracji, imigracji, kulturalno-propagandowy, administracji). Rola Komisariatu miała polegać przede wszystkim na wspieraniu procesu produktywizacji Żydów, poprzez udzielanie im kredytów na zakładanie oraz wspieranie już istniejących spółdzielni żydowskich (rzemieślniczych, rolnych). Komisariat podjął też akcję osiedlania Żydów na roli, zwłaszcza na Dolnym Śląsku (zob. osadnictwo żydowskie na Dolnym Śląsku po II wojnie światowej) i w okolicach Szczecina. Miały to być gospodarstwa indywidualne lub spółdzielnie parcelacyjno-osadnicze. Utworzono nawet specjalny fundusz kredytowy w oddziale Banku Gospodarstwa Spółdzielczego. Zainteresowanie udziałem w takich przedsięwzięciach było jednak stosunkowo niewielkie. Komisariat miał się też starać o znalezienie dla Żydów zatrudnienia w przemyśle, rolnictwie lub handlu, zgodnie z ich umiejętnościami, lub też umożliwić im przekwalifikowywanie się. Za pośrednictwem Biura Komisarza Rządu, komisariaty wojewódzkie interweniowały w sprawach przydziału lokali, surowców i maszyn dla spółdzielni, przyjmowania Żydów do pracy, restytucji majątku, wymiaru podatków dla spółdzielni, kart rzemieślniczych i mieszkań. Udzielano też subwencji ORT-owi oraz TOZ-owi. Komisariat miał się opiekować matkami i ich dziećmi oraz osobami niezdolnymi do pracy. Jego zadaniem było również gromadzenie wszelkich informacji nt. ludności żydowskiej w Polsce. Organizowano konferencje z przedstawicielami społeczności żydowskiej, a do poszczególnych komisariatów wojewódzkich wpływały sprawozdania z działalności komitetów żydowskich, spółdzielni i partii politycznych. Komisariat został zlikwidowany uchwałą Rady Ministrów z 11 IX 1947. Jego kompetencje przejęło Prezydium Rady Ministrów. Po zakończeniu prowadzonych spraw (do końca 1947) zagadnienia dotyczące ludności żydowskiej miały przejąć wydziały społeczno-polityczne odpowiednich urzędów wojewódzkich. (Zob. też: Bank dla Produktywizacji Żydów; „Solidarność”)