parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
1. właśc. Centrala Spółdzielni Wytwórczych „Solidarność” – organizacja powołana w lutym 1946 do koordynowania działalności spółdzielni żydowskich. 21 II 1946, z inicjatywy CKŻP, odbyła się w Warszawie narada przedstawicieli części spółdzielni, którzy zaakceptowali projekt powołania centralnej organizacji spółdzielczej, jej nazwę oraz statut. Zadaniem S. miało być kierowanie działalnością istniejących już spółdzielni oraz pomoc przy organizowaniu nowych. S. miała im zapewnić pracę, kredyty i instruktorów. Do jej obowiązków należało zaopatrywanie spółdzielni w surowce oraz zbyt gotowych wyrobów. Miała ona ściśle współpracować z CKŻP. Większość produkcji sprzedawana była w sklepach należących do S. Najważniejszą pozycją w ogólnej wytwórczości spółdzielni zrzeszonych w S. stanowiła produkcja odzieży i wyrobów skórzanych. Rozwijały się też usługi świadczone przez spółdzielnie. Centrala mieściła się w Warszawie, z czasem powołano również jej oddziały terenowe w Katowicach, Łodzi, Wrocławiu i w Szczecinie. S. korzystała z pomocy Jointu, sama natomiast wspierała żyd. instytucje kulturalne, fundowała stypendia, wydawała własną prasę (mies. „Solidarność”; grudzień 1947/styczeń 1948 – listopad 1949). W 1946-1948 kompetencje oddz. terenowych były ograniczone; wszystkie ważniejsze decyzje podejmowano na szczeblu centralnym. W 1949 S. zrzeszała ponad 160 spółdzielni (w 1946 – 78). W grudniu 1949, w wyniku fuzji Centrali Spółdzielni Pracy i Centrali Spółdzielni Wytwórczych „Solidarność”, powstał Związek Spółdzielni Pracy, w którym znalazła się większość spółdzielni wytwórczych i pracy, działających w kraju. Był to przejaw likwidowania przez władze żyd. autonomii politycznej, kulturalnej i gospodarczej, ale też wyraz prowadzonej przez nie ogólnej polityki, zmierzającej do podporządkowania sobie wszystkich przejawów życia społecznego. 2. właśc. Izraelickie (Żydowskie) Stowarzyszenie Humanitarne „Solidarność”
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.