Hartglas(s) [Maksymilian] Apolinary

Hartglas(s) [Maksymilian] Apolinary

pseudonim literacki Ben-Lewi (1883 Biała Podlaska – 1953 Tel Awiw) – prawnik, przywódca syjonistyczny. Jego ojciec, Kalman H., był adwokatem. H. ukończył gimnazjum w Białej Podlaskiej (1900), a następnie podjął studia prawnicze na uniwersytecie w Warszawie (1904 – kandydat praw). Praktykę adwokacką początkowo prowadził w Siedlcach; po I wojnie światowej kontynuował ją w Warszawie. W Siedlcach rozwijał działalność społeczną, dochodząc do stanowiska ławnika i wiceprzewodniczącego Rady Miejskiej (1918). Z ruchem syjonistycznym był związany od 1901 (w 1903 więziony i usunięty z uczelni, którą skończył jako ekstern). Współredagował „Głos Żydowski” (od 1907). Pomimo syjonistycznych przekonań, był głęboko związany z kulturą polską. Od 1919 mieszkał w Warszawie, działając na rzecz wielu organizacji społecznych i kulturalnych (m.in. wiceprezes Auxilium Academicum Judaicum). W 1919–1920 był redaktorem naczelnym „Tygodnika Żydowskiego” i „Życia Żydowskiego”. W 1920 wstąpił ochotniczo do Batalionu Obrony Warszawy. W okresie międzywojennym zajął wysoką pozycję w polskim ruchu syjonistycznym (m.in. przez pewien czas pełnił funkcję prezesa polskiej Organizacji Syjonistycznej). Blisko związany z I. Grünbaumem, był działaczem Tymczasowej Żydowskiej Rady Narodowej oraz Żydowskiej Rady Narodowej. Utalentowany publicysta; m.in. współpracownik „Hajntu”; publikował w prasie polskiej, żydowskiej, niemieckiej, rosyjskiej i amerykańskiej. W 1919–1930 był posłem do Sejmu RP oraz – w 1926 – prezesem Koła Żydowskiego. W Sejmie III kadencji został wyznaczony na zastępcę I. Grünbauma (poselskich obowiązków nie podjął – nie złożył ślubowania). Wszedł w skład egzekutywy Komitetu Społecznego dla Spraw Związanych z Obroną Państwa przy Gminie Żydowskiej w Warszawie, powołanego 1 IX 1939. W czasie oblężenia Warszawy był członkiem Żydowskiego Komitetu Obywatelskiego oraz pierwszego składu Judenratu w Warszawie. Po ucieczce z okupowanej przez Niemców Polski, która była możliwa dzięki pomocy Biura Palestyńskiego w Genewie, w 1940 przybył do Palestyny. Był członkiem Reprezentacji Żydostwa Polskiego, a od 1942 – sekretarzem Komitetu Ocalenia Żydów w Okupowanej Europie. Ponadto, w Palestynie, z ramienia ruchu syjonistycznego zajmował się sprawami organizacyjnymi dotyczącymi osadnictwa Żydów polskich. Zbierał też relacje uchodźców z Polski i Związku Radzieckiego. Po powstaniu państwa Izrael zajmował stanowisko dyrektora generalnego w MSW. Opublikował m.in.: Terytorium a naród (1906); Zasady naszego programu politycznego w Polsce (1918); Sejm-redes (jid., Mowy sejmowe, 1923); Poznaj ten kraj: „Do żołnierza polskiego” (1944). Pozostawił w rękopisie opublikowany pośmiertnie pamiętnik Na pograniczu dwóch światów (oprac. J. Żyndul, Warszawa 1996).