parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
komitet skupiający polityków żydowskich z Polski, działający w 1940-1945 w Palestynie. W jego skład weszli przedstawiciele partii Ogólnych Syjonistów z dawnej Kongresówki, Małopolski Wsch., Małopolski Zach. i Śląska, a także reprezentanci Prawicy i Lewicy PS, Mizrachi, Agudy oraz związanej z nią organizacji robotniczej. Wbrew pierwotnym intencjom, w RŻP nie znaleźli się przedstawiciele Bundu i Syjonistów-Rewizjonistów. Członkowie RŻP byli prezesami, wiceprezesami lub członkami egzekutyw swoich organizacji; w czasie wojny mieli zatem prawo występowania w ich imieniu. W prezydium RŻP zasiadali: I.M. Lewin, A. Reiss, M. Kleinbaum, L. Lewite (potem A. Stupp), Z. Kahane, I. Lew, B. Minc. Przedstawicielem RŻP przy pol. rządzie na uchodźstwie był I.I. Schwarzbart, członek Rady Narodowej RP. W skład RŻP weszło też czterech członków Agencji Żydowskiej: I. Grünbaum, E. Schmorak, E. Dobkin, M. Szapiro. Początkowo działania RŻP skupiały się na sprawach bieżącej pomocy dla uchodźców żydowskich, stosunku do Żydów w wojsku polskich, itp. oraz na staraniach o polepszenie położenia Żydów w Polsce powojennej (w tym wiele uwagi poświęcano przygotowaniom do oczekiwanej konferencji pokojowej). Od lata 1941 na pierwsze miejsce wysunęła się kwestia pomocy dla Żydów polskich, wywiezionych w głąb Związku Radzieckiego, zaś od 1942 głównym zadaniem RŻP stały się zabiegi o ratunek dla Żydów pozostających pod okupacją niemiecką. Na tle bezskutecznych zabiegów o ratunek, rozwiązanie problemu ewakuacji Żydów ze Związku Radzieckiego oraz poprawy stosunków w wojsku polskim, stanowisko RŻP wobec rządu stawało się coraz bardziej opozycyjne. W lipcu 1945, uznając że Żydzi w kraju mają reprezentację w powstałych tam nowych komitetach, RŻP rozwiązała się. (Zob. też Tartakower Arie)
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.