parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1886 Szczerzec, Galicja Wsch. – 1953 Jerozolima) – adwokat, publicysta, działacz społeczny i syjonistyczny. Jego ojciec był przemysłowcem i finansistą. S. odbył studia prawnicze w Wiedniu (1906-1911), a następnie osiadł we Lwowie. Od czasów gimnazjalnych w Stryju był związany z ruchem syjonistycznym. W Organizacji Syjonistycznej Galicji Wsch. pełnił szereg funkcji: od 1912 – sekretarza generalnego; od 1910 – delegata na Światowe Kongresy Syjonistyczne (wybierany do egzekutywy Światowej Organizacji Syjonistycznej [ŚOS; od 1925] oraz do egzekutywy Kongresów); od 1922 – wiceprezesa i szefa Urzędu Palestyńskiego, a po śmierci L. Reicha – prezesa. Zasiadał też w Zarządzie Gminy Żydowskiej we Lwowie. Od 1927 był członkiem Rady Przybocznej miasta Lwowa, a od 1934 – jego Rady Miejskiej (prez. Klubu Narodowo-Żydowskiego). W 1938, wybrany na członka egzekutywy Agencji Żydowskiej, przeniósł się do Palestyny. W 1938-1947 pracował w Wydziale Handlu i Przemysłu tejże organizacji. W okresie II wojny światowej był członkiem Reprezentacji Żydostwa Polskiego. W 1947-1951 działał w komisji rewizyjnej Agencji Żydowskiej oraz w ŚOS. Jego krytyczny wobec praktyk biurokratycznych raport wywołał gorące spory podczas Kongresu Syjonistycznego w 1951. Potem S. był doradcą Banku Leumi le-Israel.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.