parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1879 Drohobycz – 1929 Lwów) – działacz syjonistczny, adwokat, publicysta, poseł na sejm. Stopień doktora praw uzyskał na UJK, ukończył również École des Sciences Politiques w Paryżu. Był współzałożycielem licznych żyd. organizacji, m.in. Stowarzyszenia Żydowskich Akademików „Ognisko” we Lwowie i „Emuna”; należał do Towarzystwa Rygoryzantów we Lwowie i do Towarzystwa Oświaty Ludowej; współpracował z pismem „Wschód”; był też członkiem CK Organizacji Syjonistycznej w Polsce (por. Et Liwnot), brał udział w kilku Światowych Kongresach Syjonistycznych. Był redaktorem „Almanachu Żydowskiego” (Lwów, 1910; opublikował w nim dwa swoje artykuły). Podczas I wojny światowej służył w armii austriackiej w korpusie sądowym. W 1918 organizował Żydowską Radę Narodową Galicji Wschodniej we Lwowie (por. Tymczasowa Żydowska Rada Narodowa). Podczas walk polsko-ukraińskich w tym mieście, w 1918, był członkiem Żydowskiego Komitetu Bezpieczeństwa Publicznego; został zakładnikiem gen. Władysława Sikorskiego; w jego sprawie interweniowali N. Sokołów i J. Piłsudski, co doprowadziło do jego uwolnienia z internowania. Na konferencji pokojowej w Paryżu R. znalazł się w składzie Komitetu Delegacji Żydowskich. Ogłosił wspomnienia Żydowska delegacja pokojowa w Paryżu (Lwów, 1922). W 1922-1929 był posłem na Sejm RP z ramienia Organizacji Syjonistycznej; prezesem parlamentarnego Koła Żydowskiego (1924-1925); zajmował pojednawcze stanowisko wobec władz polskich. Był jednym z głównych architektów ugody polsko-żydowskiej. Jako adwokat lwowski, był obrońcą w procesie Stanisława Steigera (por. Steigera sprawa). Należał do stowarzyszenia B'nei B'rith. R. uważany jest za pioniera prasy żydowskiej w Galicji; współpracował m.in. z lwowską „Chwilą”, krakowskim „Nowym Dziennikiem” oraz z żydowskimi gazetami – „Der Jud” i „Togbłat”. Ogłosił broszury: Polacy wobec syjonizmu (Lwów, 1910); Nie ma ugody polsko-żydowskiej (Lwów, 1917); Delegacja Pokojowa w Paryżu (Lwów 1922). Był też redaktorem pracy zbiorowej La Question des minorités nationales en Europe Orientale (Paryż, 1921). Był członkiem Izraelickiej Gminy Żydowskiej we Lwowie. W 1934 jego prochy zostały przewiezione do Tel Awiwu i tam pochowane.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.