parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
ciało sformowane 25 III 1919 z przybywających do Paryża przedstawicieli organizacji żydowskiej (głównie o charakterze narodowym, a zwłaszcza syjonistycznym) ze Stanów Zjednoczonych, Kanady, Palestyny i większości krajów europejskich, mające na celu zabezpieczenie praw mniejszości żydowskiej, przede wszystkim w nowo powstających krajach (tzw. sukcesyjnych) w Europie Środkowej i Wschodniej. Przewodniczyli mu Julian W. Mack (przew. Amerykańskiego Kongresu Żydów), a następnie Louis Marshall, którego na stanowisku wiceprzew. zastąpił N. Sokołów. Żydów polskich reprezentowali m.in.: L. Reich, M. Ringel, M. Braude, O. Thon, a jako reprezentatywna organizacja – Tymczasowa Żydowska Rada Narodowa. Jeszcze 2 III 1919 delegacja Amerykańskiego Kongresu Żydów wręczyła prezydentowi W. Wilsonowi memoriał w sprawie statusu Żydów we wschodniej Europie i w Palestynie. Prezydent Stanów Zjednoczonych otrzymywał jeszcze dwukrotnie (3 V 1919 oraz 13 V 1919) memoranda przewodniczącego Komitetu. K.D.Ż. przy K.P. złożył także dwa własne memoranda (20 IV i 10 V 1919), a jego przedstawiciele byli oficjalnie przyjmowani przez delegatów i ekspertów konferencji pokojowej. Działania te przyczyniły się do zawarcia Traktatu Mniejszościowego (Wersalski Mały Traktat Dodatkowy). Istnienie K.D.Ż. przy K.P., jako ciała stojącego na straży praw Żydów, podtrzymywano do 1933 (przewodniczyli mu kolejno: Sokołów i Leo Motzkin), tj. do czasu włączenia go do Światowego Kongresu Żydów.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.