parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1880 Borysław – po 1939) – adwokat, dziennikarz, działacz syjonistyczny, senator RP. Był synem rabina. Studiował i doktoryzował się na wydziale prawa i nauk społecznych uniwersytetu wiedeńskiego. Należał do czołowych działaczy syjonistycznych w Galicji; uczestniczył w kilku Światowych Kongresach Syjonistycznych. W 1914 złożył znaczny datek na Polski Skarb Wojskowy, a w czasie wojny bronił przed austriackim sądem polowym polskich, ukraińskich i żydowskich działaczy politycznych. W 1918 był członkiem Żydowskiego Komitetu Bezpieczeństwa Publicznego. Jako prezes Rady Narodowej wschodniej Galicji, brał udział w obradach Komitetu Delegacji Żydowskich przy Konferencji Pokojowej w Paryżu (1919-1920). W 1922 został wybrany do Senatu RP, gdzie przewodniczył Komisji Prawniczej i był członkiem Komisji Spraw Zagranicznych i Wojskowych, oraz do prezydium Koła Żydowskiego. Działał w licznych organizacjach żydowskich, m.in. przewodniczył klubowi sportowemu „Hasmonea”. W 1918 założył pierwszy syjon. dziennik, wydawany w języku polskim, pt. „Nowy Dziennik”. Współpracował z prasą żydowską, m.in. z „Miesięcznikiem Żydowskim” i z dziennikiem „Hajnt”. Ogłosił drukiem pracę Społeczeństwo polskie a syjonizm (Lwów 1910); broszury Na marginesie stosunków polsko-żydowskich (Lwów 1917), Antysemityzm w Polsce (Warszawa 1924) i wiele innych; jest autorem artykułów w pracy zbiorowej Żydzi w Polsce Odrodzonej (Warszawa 1933, t. 2) oraz setek artykułów, publikowanych w prasie. Między 1939 a 1941 został deportowany do Związku Radzieckiego i wszelki ślad po nim zaginął. Wspomina o nim jeszcze ambasador polskiego rządu emigracyjnego w ZSRR, Stanisław Kot, w listach ze stycznia i lutego 1942, kierowanych do gen. Władysława Sikorskiego.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.