Thon Ozjasz (Jehoszua) Abraham

Thon Ozjasz (Jehoszua) Abraham

(1870 Lwów – 1936 Kraków) – rabin, przywódca syjonistyczny; brat Jakuba Jochanana T. W dzieciństwie odebrał tradycyjne wychowanie religijne; potem – jako ekstern, po zdaniu egzaminów – od 1888 uczył się w II państwowym Gimnazjum we Lwowie. Zaangażował się w działalność Stowarzyszenia „Syjon”. Po złożeniu egzaminu dojrzałości, w wieku 21 lat, wyjechał na studia do Berlina. Studiował filozofię i socjologię (1891-1895; kończył studia, uzyskując tytuł doktora filozofii) oraz w Hochschule für die Wissenschaft des Judentums (1891-1897). W Berlinie był aktywny w organizacji Jung Israel (tam spotykał się m.in. z: M. Braudem, M.J. Berdyczewskim, M. Ehrenpreisem, S.A. Poznańskim). Już w młodości związał się z syjonizmem i z T. Herzlem. Uczestniczył w przygotowaniach do I Światowego Kongresu Syjonistycznego. W 1897 objął stanowisko rabina oraz kaznodziei Synagogi Postępowej w Krakowie. Jego poglądy syjon. spotykały się z ostrą reakcją asymilatorów. T. stał się wkrótce jednym z czołowych przywódców syjonistycznych w Małopolsce Zachodniej; od 1919 – prezesa Organizacji Syjonistycznej Małopolski Zachodniej i Śląska. W listopadzie 1918 stanął na czele utworzonej w Krakowie Żydowskiej Rady Narodowej. Brał czynny udział w życiu politycznym; m.in. był członkiem Komitetu Delegacji Żydowskich przy Konferencji Pokojowej w Wersalu, posłem do sejmu polskiego (1919-1935) i długoletnim prezesem Koła Żydowskiego, jednym z negocjatorów ugody z rządem polskim (por. ugoda polsko-żydowska [1925]); zasiadał w prezydium Agencji Żydowskiej. Prowadził rozległą działalność społeczna (m.in. jako współtwórca i prezes organizacji oświatowej Tarbut, założyciel krakowskiej biblioteki Ezra i tamtejszej loży B'nei B'rith) i publicystyczną (współpracował z licznymi czasopismami, wydawanymi w języku hebrajskim, m.in. z: „Ha-Sziloach”, „He-Atid”, „Ha-Olam”, „Luach Achi'asef” [przez pewien czas był jego red.], „Ha-Cefira”, „Ha-Jom”). Należał do grona założycieli „Nowego Dziennika”, Instytutu Nauk Judaistycznych w Warszawie. Swoje zainteresowania naukowe skupiał na dziejach syjonizmu i filozofii. Napisał m.in.: Zur geschichtphilosophischen Begründung des Zionismus (1896); Essays zur zionistischem Ideologie (1930) oraz – wydany po jego śmierci – zbiór kazań w języku polskim (1938). Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ul. Miodowej w Krakowie.