Poznański Samuel Abraham

Poznański Samuel Abraham

(1864 Lubraniec – 1921 Warszawa) – kaznodzieja, historyk, bibliograf. Od 1890 studiował w Hochschule für die Wissenschaft des Judentums w Berlinie i na uniwersytecie berlińskim, a następnie w Heidelbergu (doktorat uzyskał w 1895). W 1897 objął stanowisko drugiego kaznodziei Wielkiej Synagogi na Tłomackiem w Warszawie, a w 1908 – pierwszego. Już w młodości związał się z ruchem syjonistycznym. Uczestniczył w I Światowym Kongresie Syjonistycznym w Bazylei (1897), a pod koniec życia – w londyńskim XII Kongresie. Za jego sprawą społeczność Wielkiej Synagogi na Tłomackiem przeszła ewolucję od asymilacji do umiarkowanego syjonizmu. Jeszcze w czasie rosyjskiego panowania w Warszawie P. był członkiem wówczas nielegalnej grupy B'nei B'rith, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości – głównym inicjatorem powołania oddziału tej organizacji w stolicy. Włączał się do akcji charytatywnych. W okresie I wojny światowej był jednym z czołowych animatorów akcji pomocowych, opiekuńczych i tzw. komitetów ratunkowych. Spora część nadsyłanych z zagranicy środków, przeznaczanych na te cele, przechodziła właśnie przez jego ręce. P. przyczynił się również do rozwoju Biblioteki Judaistycznej w Warszawie. Był także czynny na niwie oświatowej i jako inicjator Państwowego Seminarium dla Nauczycieli Religii Mojżeszowej oraz Seminarium Rabinicznego „Tachkemoni” w Warszawie. Był zbliżony do ruchu Wissenschaft des Judentums. Interesował się głównie okresem gaonów (VII-XI w.); wydał m.in. Studien zur gaonäischen Epoche (1909) i Babylonische Gäonim im nachgäonischen Zeitalter (1909). Był także uznanym znawcą dziejów karaimów i ich literatury. Wydawał późnośredniowieczne (XI-XIII w.) komentarze biblijne; napisał też Eine hebräische Grammatik aus dem XIII Jahrhundert… (1894). W 1921 przedstawiciele Wielkiej Synagogi na Tłomackiem wystąpili o mianowanie P. rabinem warszawskim. Wzbudziło to protesty ortodoksów, wsparte przez cadyka A.M. Altera. Doszło do zajść pod gmachem Zarządu Żydowskiej Gminy Wyznaniowej, którego biura zostały częściowo zdemolowane. Syn P., Edward (Izaak Jakub) P. (ur. w 1901), wybitny bibliograf i wykładowca filozofii, pracował na UH, piastując stanowisko sekretarza naukowego tej uczelni w 1947-1964.