parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(hebr., Stowarzyszenie) – 1. pierwsze niekomercyjne wydawnictwo hebr., które powstało w Warszawie w 1892/1893, z inicjatywy grupy członków Bne(j) Mosze, pod kierunkiem Achad Ha-Ama (do 1896). Jego utworzenie było wyrazem niezadowolenia, wynikającego z zaniedbania przez władze ruchu Miłośników Syjonu masowej edukacji i intelektualnego przewodnictwa. W 1896 – nadal pod duchowym przewodnictwem Achad Ha-Ama – przekształciło się w dużą spółkę akcyjną. Podjęło wydawanie serii wydawniczych: „Ocar Israel” (hebr., Skarb Izraela) – dzieła żydowskich klasyków, poczynając od okresu arab.-hiszp.; „Israel ba-Amim” (hebr., Izrael [Lud Izraela] Pośród Narodów) – historia Żydów w diasporze; „Ha-Adam we-ha-Olam” (hebr., Człowiek i Świat) – pozycje ogólnokulturowe; „Eked Sipurim” (hebr., Zbiór Opowiadań) – literatura piękna; „Li-wne(j) ha-Neurim” (hebr., Dla młodzieży) – książki dziecięce krzewiące ducha narodowego. A. do 1909 opublikował ok. 2 tys. tytułów w języku hebrajskim, ok. 300 – w języku jidysz i 40 – w języku polskim i rosyjskim. Wydawał też czasopisma, m.in. rocznik literacki „Achi'asef” (por. 2.); „Ha-Sziloach” (początkowo pod red. Achad Ha-Ama) i „Ha-Dor” (redagowane przez D. Fryszmana). A. odegrał dużą rolę w tworzeniu nowoczesnej kultury żydowskiej i był zasłużony dla literatury nowohebrajskiej, naukowej i popularnonaukowej. Pod tą samą nazwą w 1933 został założony dom wydawniczy w Jerozolimie. 2. „Achi'asef”; „Luach Achi'asef” – almanach ukazujący się jako rocznik w Warszawie w 1893-1904, wydawany przez oficynę Achi'asef (por. 1.). Kolejne tomy redagowali: 1-3 – Ben Awigdor i L. Kaplan; 4 – Achad Ha-Am; 5 – M.L. Lilienblum; 6-8 – Kaplan i A.Sz. Friedberg; 9 – Kaplan i Sz. Bernfeld; 10 – R. Brajnin; 11 – J.G. Klausner; 12 – Abraham Ludwipol. Z „A.” współpracowali najbardziej znani ludzie pióra tamtych czasów, toteż cieszył się on dużym zainteresowaniem, przyczyniając się do procesu odrodzenia literatury hebrajskiej.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.