Towarzystwo Rygoryzantów we Lwowie

Towarzystwo Rygoryzantów we Lwowie

pierwsza na ziemiach polskich żydowska organizacja studencka o charakterze samopomocowym, powstała w 1868, której dziełem było utworzenie pierwszego w Europie żydowskiej domu akademickiego. Początkowo przewagę w T.R. we L. mieli asymilatorzy (pierwszym prezydentem był Emil Byk). Na przełomie XIX i XX w. większość w T.R. we L. zaczęli zdobywać syjoniści, a przesilenie nastąpiło w 1901, wraz z wyborem na prezesa L. Reicha. W 1905 stanowisko prezydenta w T.R. we L. objął E. Sommerstein, głoszący hasło budowy domu akademickiego ze składek społecznych. Trzypiętrowy gmach Żydowskiego Domu Akademickiego (ŻDA) został oddany do użytku jesienią 1909, przy niewielkiej pomocy Gminy żydowskiej i władz miejskich Lwowa. W tym czasie w Radzie m. Lwowa rozegrała się batalia o subwencję dla Towarzystwa, którą cofnięto mu jako organizacji syjonistycznej (wiceprezydent miasta i asymilator oraz były prez. T.R. we L. – S.T. Aszkenaze – przypłacił obronę Towarzystwa utratą stanowiska). W ŻDA miały swą siedzibę liczne organizacje studenckie, m.in.: Towarzystwo Gimnastyczne „Dror”, Towarzystwo „Ognisko”, a nawet redakcja studenckiego pisma Bundu, „Socjał-Demokrat”. Na początku I wojny światowej tam właśnie powstawały zaczątki Żydowskiej Legii Akademickiej. W okresie okupacji rosyjskiej ŻDA został zarekwirowany przez Rosjan; następnie mieścił się w nim austriacki szpital wojskowy, a później – dom sierot żydowskich. Po wojnie najważniejszą inwestycją było dobudowanie piętra dla pomieszczenia bursy dla żydowskich studentek (uprzednio mieszczącej się w wynajmowanym domu). W okr. jej realizacji bezskutecznie zabiegano – mimo pozytywnej opinii Ministerstwa Wyznań i Oświecenia Publicznego – o subwencję uczelni lwowskich. W latach wielkiego kryzysu T.R. we L. borykało się z dużymi kłopotami finansowymi i groziła mu likwidacja; groźbę tę oddaliły działania podjęte przez Komitet Obywatelski dla Obrony Żydowskiego Domu Akademickiego przed Licytacją. Zajścia antysem. na wyższych uczelniach i wprowadzenie getta ławkowego (m.in. 800 studentów prowadziło tam 24-godzinną głodówkę protestacyjną) ponownie zwróciły uwagę społeczności żydowskiej na T.R. we L. W latach 30. w ŻDA mieszkało ok. 190 studentów; działała stołówka i biblioteka oraz prowadzono intensywną działalność oświatową i samokształceniową. W skład jego kuratorium wchodzili m.in.: M. Ringel, E. Sommerstein, J. Lewin. Tuż przed wybuchem II wojny światowej z okazji jubileuszu siedemdziesięciolelecia istnienia T.R. we L. wydano poświęconą mu Księgę pamiątkową (1939).