parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1888 Chrzanów – 1961 Nowy Jork) – polityk syjonistyczny, prawnik. Studiował prawo na UJ (do 1913). Od 1923 był prezesem Organizacji Syjonistycznej Zachodniej Małopolski i Śląska; wieloletni radny miasta Krakowa. Współzałożyciel i prezes Światowego Związku Ogólnych Syjonistów, a po podziale w Związku – przywódca grupy „B”. Od 1933 był wiceprezesem Komitetu Akcyjnego Światowej Organizacji Syjonistycznej i członkiem Komitetu Administracyjnego Światowego Kongresu Żydów (ŚKŻ). Uczestniczył niemal we wszystkich Światowych Kongresach Syjonistycznych i w próbach zjednoczenia partii żydowskiej w Polsce. W 1921-1925 był redaktorem naczelnym „Nowego Dziennika”; pisał też dla „Chwili”, „Naszego Przeglądu”, „Momentu”, „Hajntu”, „Dziennika Warszawskiego” i innych. Od 1938 był posłem na Sejm RP. Po klęsce wrześniowej, przez Rumunię, przedostał się do Francji, a potem do Anglii. W 1940-1945 był członkiem Rady Narodowej przy rządzie RP na uchodźstwie (przez dłuższy czas jako jedyny reprezentant Żydów i Reprezentacji Żydostwa Polskiego w Palestynie). W Radzie starał się o gwarancje równouprawnienia Żydów w Polsce i o pomoc dla uchodźców, zaś od 1942 zabiegał o ratowanie polskich Żydów od zagłady; m.in. utrzymywał łączność z ŻKN, organizował zbiórkę i przerzut pieniędzy do kraju. Po wojnie osiadł w Stanach Zjednoczonych; był dyrektorem Departamentu Organizacyjnego ŚKŻ. Opublikował kilka prac, m.in.: Cwiszn bejde miłchomes (jid., Między dwiema wojnami, Buenos Aires 1958).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.