parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1878 Warszawa – 1944 Tel Awiw) – działacz syjonistyczny, związany z syjonizmem politycznym od początku jego istnienia. W okresie I wojny światowej przebywał w Moskwie, gdzie po rewolucji 1917 włączył się w organizowanie żydowskiego życia gminnego w Rosji. Powrócił do Warszawy po przejęciu władzy w Rosji przez bolszewików. Stanął na czele Biura Palestyńskiego. Był członkiem Komitetu Delegacji Żydowskich przy Konferencji Pokojowej w Paryżu. Należał do przywódców frakcji Et Liwnot. W 1925-1929 był prez. KC Organizacji Syjonistycznej w Polsce. Był założycielem i prezesem Polsko-Palestyńskiej Izby Handlowej. Należał do grona głównych organizatorów bojkotu antyhitlerowskiego w Polsce. Podczas kampanii wrześniowej wszedł w skład egzekutywy Komitetu Społecznego dla Spraw Związanych z Obroną Państwa przy Gminie Żydowskiej w Warszawie, utworzonego 1 IX 1939. Następnie udało mu się przedostać do Palestyny, gdzie wszedł do prezydium Komitetu Żydów Polskich, przemianowanego następnie na Reprezentację Żydostwa Polskiego. Jego żoną (od 1909) była Salomea (z Kryńskich) L. (urodzona 1886 Warszawa), absolwentka uniwersytetu w Bernie (dr filozofii, 1907), związana z ruchem syjonistycznym, przed I wojną światową działająca w Rosji, twórczyni i przewodnicząca organizacji WIZO w Polsce oraz członkini jej Światowej Egzekutywy w Londynie. W 1939 ona także weszła w skład egzekutywy wspomnianego Komitetu Społecznego dla Spraw Związanych z Obroną Państwa.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.