Grünbaum Izaak (Icchak)

Grünbaum Izaak (Icchak)

(1879 Warszawa – 1970 Gan Szmuel, Izrael) – przywódca syjonistyczny, publicysta, historyk. Jego ojciec, Jozjasz G., był maskilem. G. ukończył rządową szkołę żydowską w Płońsku, a potem gimnazjum w Płocku. Studiował medycynę (1899–1904) i prawo (doktorat) na UW. W czasie studiów współpracował z czasopismami wydawanymi w języku hebrajskim i jidysz. Do ruchu syjonistycznego przyłączył się w 1898. Był prezydentem organizacji Kadima. Po studiach pracował jako adwokat. W 1905 uczestniczył w VII Kongresie Syjonistycznym w Bazylei. Potem stał się głównym ideologiem Biura Centralnego dla Rosji Światowej Organizacji Syjonistycznej. Podczas konfrencji syjonistów ros. w Helsingfors (Helsinki; 1906), wygłosił referat programowy i współtworzył uchwaloną wówczas rezolucję. Był redaktorem tygodnika syjonistycznego „Głos Żydowski” (1906–1907) oraz „Życia Żydowskiego” (1907). Wkrótce stał się jednym z najbardziej wpływowych syjonistów w Kongresówce. Od 1908 sekretarz generalny KC Rosyjskich Syjonistów z siedzibą w Wilnie, gdzie mieszkał w 1909–1911. Parokrotnie był więziony za działalność w ruchu syjonistycznym. I wojnę światową spędził w Piotrogrodzie i w Moskwie. Po powrocie do kraju stał się jednym z głównych architektów Tymczasowej Żydowskiej Rady Narodowej, potem przewodniczącym Żydowskiej Rady Narodowej. Był posłem na Sejm RP (1919–1933), odgrywając czołową rolę w Kole Żydowskim, którego prezesurę parokrotnie obejmował. Współtworzył Blok Mniejszości Narodowych (1922). Był zwolennikiem twardej opozycji do rządów nie spełniających żydowskich postulatów oraz zdecydowanym przeciwnikiem ugody polsko-żydowskiej. Był przywódcą frakcji Al ha-Miszmar w Polsce, a na arenie międzynarodowej – przywódcą ugrupowania Radykalnych Syjonistów. Zasiadał w prezydium Agencji Żydowskiej. Od 1914 wydawał czasopismo „Dos Jidisze Fołk” (jid., Żydowski Lud) i – przez pewien czas – „Ha-Cefirę”, a na pocz. lat 20. był redaktorem naczelnym „Hajntu”. Był bardzo płodnym pisarzem i obdarzonym ostrym piórem publicystą, piszącym w prasie jidysz, hebrajskiej, i polsko-żydowskiej. Jako zwolennik sekularyzacji życia żydowskiego (m.in. współtwórca Tarbutu), był zwalczany przez koła ortodoksyjne. Jego radykalne wystąpienia spotykały się też z opozycją wśród polskich syjonistów (zwł. z Małopolski). W 1932 opuścił Polskę. W 1933 przeniósł się do Palestyny, po przyjęciu propozycji kierowania Departamentem Emigracyjnym Agencji Żydowskiej. Potem był szefem Departamentu Pracy (1935–1948) oraz członkiem Departamentu Organizacyjnego (1935–1946). W czasie II wojny światowej był członkiem Reprezentacji Żydostwa Polskiego oraz stworzonych przy Agencji Żydowskiej – Komisji do spraw Żydów Polskich i przewodniczący Komitetu Ocalenia Żydów w Okupowanej Europie. Sygnatariusz Deklaracji Niepodległości Izraela i pierwszy minister spraw wewnętrznych tego państwa. Po porażce w wyborach do Knesetu (1949), w latach 50. zamieszkał w kibucu Gan Szmuel, stopniowo wycofując się z czynnego uprawiania polityki. Wydał wspomnienia Pne(j) ha-dor (hebr., Oblicze [Obraz] pokolenia, Jerozolima 1958). Był też wydawcą dzieła Encyclopedia of the Diaspora.