Ogólnożydowska Partia Pracy
Ogólnożydowska Partia Pracy
(jid., Algemajne Jidisze Arbets Partej [AJAP]) (OŻPP) – partia powołana do życia na konferencji założycielskiej we Lwowie, 24 X 1931, wyrosła na gruncie opozycji, rodzącej się na początku lat 30. XX w. w szeregach legalnie działających żydowskich partii socjalistycznych (przede wszystkim Poalej Syjon-Lewicy i Bundu) na terenach Zachodniej Ukrainy. Początkowo skupiała w swych szeregach żydowskich robotników, rzemieślników, drobnych kupców i – w mniejszym stopniu – pracującą inteligencję. Bazując na niezadowoleniu społecznym, prowadzącym do radykalizacji i rewolucjonizacji, nie tylko żydowskiego proletariatu, ale też spauperyzowanego drobnomieszczaństwa, Centralne Biuro Żydowskie Zachodniej Ukrainy (CBŻ) postanowiło wykorzystać te nastroje do walki z partiami syjonistycznymi. W tym celu zdecydowano się utworzyć samodzielną partię, pozostającą jednak pod wpływem i kierownictwem Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy (KPZU). Na konferencji założycielskiej OŻPP, spośród 16 delegatów, do KC wybrano 10 osób (w tym trzyosobową egzekutywę, którą tworzyli: Hersz Brajer, M. Mohr, Jakub Egit); wydano manifest do ludu żydowskiego i postanowiono wydawać własny organ „Unzer Weg” (jidysz, Nasza Droga; wychodził od 1 II 1932 we Lwowie, początkowo jako miesięcznik w nakładzie 3 tysięcy egzemplarzy, potem jako dwutygodnik, a od 15 XI 1933 do lipca 1934 – tygodnik w nakładzie 6 tysięcy egzemplarzy; ogółem ukazały się 72 numery tego często konfiskowanego pisma; jego redaktorem naczelnym był Mordechaj Baumkoler). Nowo utworzona partia z siedzibą we Lwowie, uważająca się za antyfaszystowską, stawiała sobie za cel organizowanie mas żydowskich do walki o socjalizm i narodowe wyzwolenie we wspólnym froncie z ludnością pracującą Zachodniej Ukrainy, uzyskanie równych praw dla Żydów we wszystkich dziedzinach życia oraz stworzenie państwowej szkoły dla dzieci żydowskich z wykładowym językiem jidysz. Występowała też przeciwko antysemityzmowi i bojkotowi gospodarczemu. Realizacji tych zamierzeń miała służyć – prowadzona wśród drobnomieszczaństwa żydowskiego – działalność uświadamiająca, że tylko w ścisłej współpracy z proletariatem żydowskim będzie w stanie osiągnąć zamierzony cel. Wzmożono pracę partyjną, zakładano kluby, biblioteki, przejmowano pozostające dotychczas pod wpływami innych partii związki zawodowe. W lipcu 1932 OŻPP skupiała już 40 organizacji z 1300 członkami. Jednak jej praca spotkała się z krytyką kierownictwa KPP; zarzucano OŻPP niemarksistowskie stanowisko, nie zgadzano się też z oceną, że obecne położenie ludności żydowskiej wynika z niezdrowej struktury ekonomicznej i z antysemickiej polityki rządów kapitalistycznych, twierdząc, że jest ono rezultatem ogólnej sytuacji robotników w ustroju kapitalistycznym i tylko wspólna walka proletariatu żydowskiego i polskiego będzie w stanie tę sytuację zmienić. Niezadowolenie KPP budził też proces zacierania różnic między żydowskim proletariatem a drobnomieszczaństwem oraz jednolity stosunek OŻPP do drobnomieszczaństwa jako całości, bez dostrzegania w nim grup zróżnicowanych pod względem zamożności. KPZU zwracała też uwagę na brak współpracy z narodem ukraińskim w działaniach zmierzających do wyzwolenia spod polskiej władzy i bierność OŻPP wobec walki ekonomicznej i politycznej, podejmowanej przez Ukraińców. Pozytywnie natomiast oceniano pomoc OŻPP w rozbiciu wielu organizacji bundowskich, poalejsyjonistycznych i syjonistycznych. Zgodnie z uchwałami, podjętymi latem 1932 przez Biuro Żydowskie przy KC KPZU, które wytyczały nową linię działalności OŻPP, zostało wybrane nowe kierownictwo partii (Salomon Taubman, Markus Hager, Samuel Katz, Zygmunt Stein, Dawid Stockhammer, Izrael Kupfer), opracowano też nowy statut (początek 1933). OŻPP miała być odtąd marksistowską partią, przede wszystkim żydowskich robotników chałupników i zawodowej inteligencji; jej zadaniem miała być obrona ich interesów politycznych, ekonomicznych i kulturalnych. Wysunięto przy tym szereg haseł socjalnych i politycznych (między innymi żądano 36-godzinnego tygodnia pracy, wolności zgromadzeń, zrzeszania się, prawa do strajku, wolności słowa, oddzielenia religii od państwa, równouprawnienia społecznego, politycznego i kulturalnego ludności żydowskiej, oraz – jak poprzednio – tworzenia państwowych szkół dla dzieci żydowskich, z językiem jidysz jako językiem wykładowym). Z czasem OŻPP, silnie wspierana przez KPZU, zaczęła się uważać za legalnie działającą w środowisku żydowskim rewolucyjną partię marksistowską; między innymi prowadziła intensywną pracę kuluralno-oświatową (wykłady, odczyty), która cieszyła się znaczną popularnością; oraz kampanie i akcje polityczne (np. w obronie więźniów politycznych, antywojenną, antyfaszystowską). Rewolucyjne związki zawodowe o charakterze internacjonalistycznym, pozostające pod wpływami OŻPP, organizowały – często długotrwałe – strajki. Na początku 1934 istniało już 7 komitetów okręgowych OŻPP (we Lwowie, Stanisławowie, Chełmie, Drohobyczu, Przemyślu, Kołomyi i Tarnopolu), a liczba członków partii sięgała 3,5 tysiąca i wciąż rosła. Szeregi partii zasilali nie tylko dawni członkowie Bundu i PS-L, ale także młodzież z rozmaitych organizacji syjonistycznych (Ha-Szomer ha-Cair, He-Chaluc, Dror), skupiająca się w sekcjach młodzieżowych OŻPP. Polskie lokalne władze administracyjne niejednokrotnie zamykały lokale partii, przeprowadzały aresztowania aktywistów, oskarżając ich o agitację komunistyczną. Partia została ostatecznie zdelegalizowana 16 VII 1934, kiedy istniało już 100 organizacji (najliczniejsze – drohobycka, rzeszowska, nadwórniańska) z 5 tysięcy członków.
