parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(hebrajski, Ha- Liga le-Erec Israel ha- Owedet; jidysz, Lige farn Arbetendn Erec Jisroel in Pojłn), zwana też Ligą Pracującej Palestyny (Izraela) – instytucja powołana do koordynowania współpracy w organizacjach popierających syjonistyczny ruch robotniczy w Palestynie. Początek dały jej Komitety Pracującej Palestyny, które od 1923 zaczął tworzyć Histadrut – centrala związków zawodowych w Palestynie. Pierwsza konwencja organizacji działających w całej diasporze, popierających pracujących w Palestynie, odbyła się po XIII Światowym Kongresie Syjonistycznym w 1923. Komitety te zostały przekształcone w L.P.P. w P. podczas drugiej konwencji, po XIV Kongresie Syjonistycznym w Wiedniu, w 1925. Wówczas została ona przekształcona z forum, stanowiącego platformę kontaktów przedstawicieli partii promujących ruch robotniczy w Palestynie, w niezależną organizację, której członkowie m.in. wnosili składki na Palestyński Robotniczy Fundusz. Mimo to, współpraca w niej odgrywała nadal ważną rolę w integrowaniu partii i organizacji społecznych, związanych z lewicą syjonistyczną, stając się między innymi zaczynem decyzji, podjętej w 1932 podczas X Światowej Konferencji PS-P, o połączeniu jej KC z partią Hitachdut. Jednak unii tej nie uznały Rada Centralna PS-P i KC Hitachdut, mające siedzibę w Kongresówce. Skład L.P.P. w P. w Polsce w 1929 był następujący: 47,2% stanowili członkowie partii PS-P, 17% Hitachdut, 20% Ha-Szomer ha-Cair, 12% He-Chaluc, 2% Dat wa-Awoda (hebrajski, Religia i Praca), 1,8% inne ugrupowania syjonistyczne. Powstała z połączenia organizacji He-Chaluc, Hitachdut, Ceirej Syjon, PS i Dror. Jej centrala mieściła się w Warszawie. L.P.P. w P. miała przede wszystkim udzielać wsparcia i pomocy materialnej organizacjom robotniczym w Palestynie; między innymi zbierano fundusze na rzecz kupna akcji Banku ha-Poalim. Po zakończeniu II wojny światowej L.P.P. w P. wznowiła działalność w Polsce; w jej skład weszły przede wszystkim organizacje Ha-Szomer ha-Cair i Dror. Stanowiła lewicowy blok ugrupowań syjonistycznych, w odróżnieniu od ogólnosyjonistycznego Ichudu. (Por. Szuł-Kułt)
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.