parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(hebr., Młodzież Hebrajska – organizacja syjonistyczna związana z nurtem ogólnego syjonizmu, odwołująca się do metody skautowej; powstała w latach 20. XX w. na terenie byłego zaboru austriackiego. Jej centrala mieściła się we Lwowie. Szerszą działalność rozwinęła dopiero w latach 30. W organizacji występował podział na członków i uczestników. Do Ha-N. ha-I. wstępowała młodzież od 14-15 roku życia. Jednak osoby, które nie ukończyły 18 lat były tzw. uczestnikami i nie posiadały praw członkowskich; przyjmowano je jedynie za zezwoleniem prawnych opiekunów. Pełnoprawnym członkiem (z czynnym i biernym prawem wyborczym do władz organizacji) można było zostać dopiero mając ukończone 18 lat. W Ha-N. ha-I. występował podział na gniazda i kilku- lub kilkunastoosobowe grupy. Celem organizacji było przygotowanie młodzieży do pracy w Palestynie i odrodzenie j. hebrajskiego. Wspierano akcje Keren Kaj(j)emet le-Israel. Na przełomie lat 20. i 30. Ha-N. ha-I. przeżywała rozkwit. Statut organizacji został zatwierdzony przez władze w grudniu 1929. Po połączeniu, latem 1932, ogólnosyjonistycznych organizacji młodzieżowych byłego zaboru rosyjskiego ( Ha-Szomer ha-Leumi) i austriackiego Ha-N. ha-I. powstała organizacja Noar Syjoni, tj. Zjednoczenie Młodzieży Syjonistycznej „Ha-Noar ha-Cij(j)oni”. (Zob. też Agudat ha-Noar ha-Iwri „Akiba”)
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.