parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(„Akiwa”; hebr., Związek Młodzieży Hebrajskiej „Akiba” [„Akiwa”]) – młodzieżowa niesocjalistyczna organizacja syjonistyczna, odwołująca się do metody skautowej, związana z Et Liwnot, umiarkowanym skrzydłem ogólnego syjonizmu. Została zarejestrowana w 1934; jej centrala mieściła się w Krakowie. Od Noar Syjoni różniła się większym przywiązaniem do tradycji i przestrzeganiem przepisów religijnych. Pełne prawa członka organizacji miały osoby, które ukończyły 18 rok życia; młodsze były „uczestnikami”. A. ha-N. ha-I. „A.” wspierała akcje prowadzone przez Keren Kaj(j)emet le-Israel i Keren ha-Jesod; uczono w niej zasad pierwszej pomocy, geografii Palestyny, języka hebrajskiego, historii i literatury żydowskiej; organizowano rolnicze fermy, które miały przygotowywać członków do pracy w Palestynie. W okresie od września 1933 do maja 1934 i od 1 XII 1934 do 15 III 1936 wydawała w Krakowie pisma: „Ceirim” [hebr., Młodzi]. Pismo młodych ruchu Agudat ha-Noar ha-Iwri Akiba) oraz od 17 XI 1933 do 16 VI 1939 – „Diwre(j) Akiwa” [hebr., Sprawy (Słowa) Akiby]. Pismo gdudu pierwszego ruchu Agudat ha-Noar ha-Iwri Akiba. Po wybuchu II wojny światowej członkowie A. ha-N. ha-I. „A.” działali w podziemiu w gettach, m.in. wydawali własne gazety, uczestniczyli w tworzeniu ŻOB w getcie warszawskim. Po wojnie organizacja wznowiła działalność jako Ha-Noar ha-Cij(j)oni (ha-Syjoni) „Akiba” (hebr., Młodzież Syjonistyczna „Akiba”) i związana była ściśle z Ichudem. (Zob. też: Ha-Noar ha-Iwri; Ha-Szomer ha-Leumi)
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.