Poalej Syjon

Poalej Syjon

(hebr. Poale(j) Cij(j)on = Robotnicy Syjonu) ( PS) – ruch robotniczy, łączący w swojej ideologii hasła syjonistyczne i socjalistyczne, opierający się przede wszystkim na żydowskim proletariacie. Uznawano, że problem żydowski, a w szczególności problemy żydowskiego proletariatu mogą zostać rozwiązane jedynie przez jego koncentrację w Palestynie, gdzie powstanie żydowskie społeczeństwo socjalistyczne. Ideologia partii została sformułowana pod wpływem koncepcji D.B. Borochowa. W Rosji, pod koniec XIX w., zaczęły powstawać – niezależnie od siebie – pierwsze socjalistyczne koła syjonistów, noszące nazwę PS. W 1901-1903 zostały założone stowarzyszenia PS, m.in. w Wilnie, Witebsku, Odessie i w Warszawie. W 1905, na pierwszym nielegalnym zjeździe w Ciechocinku, ukonstytuował się rosyjski Związek Socjalistów Żydowskich. Grupy PS powstawały również w Galicji, a także w Stanach Zjedn., Argentynie, Rumunii, Palestynie. Ostatecznie, w 1906, po zjeździe syjonistycznym w Połtawie, została założona partia PS. Przystąpił do niej utworzony rok wcześniej polski Związek PS, zachowując autonomię organizacyjną i taktyczną. W 1907 w Hadze powstał Światowy Związek PS, do którego przystąpiły związki polski i rosyjski. W 1918 partia rozpoczęła legalną działalność w Polsce; PS połączyła się z PS zach. Galicji, a w 1921 – z PS Galicji Wschodniej. Latem 1920 na V konferencji Światowego Związku PS w Wiedniu doszło w partii do rozłamu, który doprowadził do powstania Poalej Syjon-Lewicy (PS-L) i Poalej Syjon-Prawicy (PS-P). Kontrowersje dotyczyły stosunku partii do III Międzynarodówki i Organizacji Syjonistycznej. W Polsce przewagę miało lewe skrzydło PS, przekształconej w PS-L. Do ponownego zjednoczenia PS w Polsce doszło dopiero po II wojnie światowej, kiedy to 19 X 1947, w wyniku połączenia PS-L i lewego skrzydła PS-P, powstała Zjednoczona Żydowska Partia Robotnicza „Poalej Syjon” w Polsce (ZŻPRPS). Na jej czele stanął A. Berman, dotychczasowy przewodniczący PS-L. Zmieniono strukturę organizacyjną partii; komitety powiatowe zastąpiono komitetami parytetowymi, które łączyły komitety powiatowe PS-L i PS-P. Komitety terenowe działały w 60 miejscowościach, najliczniejsze były na Dolnym Śląsku (por. osadnictwo żydowskie na Dolnym Śląsku po II wojnie światowej). PS była najsilniejszą partią syjonistyczną w Polsce; dysponowała największą siecią ośrodków produktywizacji, spółdzielni, licznymi kibucami, utrzymywała domy i kluby robotnicze, kuchnie ludowe, sieć bibliotek i świetlic; Związek Żydowskich Robotniczych Klubów Sportowych „Gwiazda” zrzeszał 12 klubów. Sprawowano nadzór nad 20 spółdzielniami. Naczelnym zadaniem ZŻPRPS była praca z młodzieżą w celu wykształcenia przyszłych kadr, potrzebnych do budowy socjalistycznego państwa polskiego oraz żydowskiego w Palestynie, a także zorganizowanie pomocy Żydom, którzy osiedlili się w Polsce, i tym, którzy chcieli emigrować do Palestyny. W prezydium CKŻP i woj. komitetach PS miała najsilniejszą reprezentację, ale była coraz ostrzej atakowana przez przedstawicieli Frakcji PPR przy Centralnym Komitecie Żydów Polskich. Decyzją MAP partia miała zostać zlikwidowana do dn. 1 II 1950.