Diamand Herman

Diamand Herman

pseudonim literacki Dr H. i inne (1860 Lwów – 1931 tamże) – przywódca i działacz pol. ruchu socjalistycznego; syn Jakuba Maurycego D., zamożnego kupca, członka społeczności lwow. synagogi postępowej, aktywnego uczestnika wydarzeń Wiosny Ludów; szwagier F. Lazarusówny. Ukończył szkołę realną we Lwowie, egzamin maturalny zdał w gimnazjum pobernardyńskim. Podczas studiów prawniczych na uniwersytecie lwowskim w latach 80. XIX w. związał się z ruchem robotniczym. Był członkiem redakcji dwutygodnika „Robotnik”, brał udział w zjazdach austriackiej socjaldemokracji. W 1891 uczestniczył w I Zjeździe Partii Socjalno-Demokratycznej we Lwowie; wszedł w skład jej kierownictwa. W tym też czasie był aktywnym członkiem protosyjonistycznego stowarzyszenia Mikra Kodesz i w ramach realizowanej przez nie akcji samokształceniowej prowadził zajęcia z zakresu tzw. przedmiotów świeckich (podobnie jak A. Nossig). Naukę zakończył w Wiedniu (1894); doktorat uzyskał w Czerniowcach (1896). W 1898 porzucił adwokaturę dla działalności w PPSD, w której przeciwstawiał się dążeniu do utworzenia odrębnej organizacji żydowskiej. Był zwolennikiem asymilacji Żydów oraz umieszczenia haseł niepodległościowych w programie partii. Redagował „Jidisze Fołkscajtung” (1902-1904), a od 1903 piastował funkcję prez. Krajowego Żydowskiego Komitetu Agitacyjnego. Od 1904, jako przedstawiciel polskiej partii socjalistycznej trzech zaborów, był członkiem Międzynarodowego Biura Socjalistycznego. W 1906 przewodził VIII Kongresowi PPS. Był posłem do parlamentu austr. (1907-1918) oraz do Sejmu Ustawodawczego I i II kadencji (1918-1930). Od 1919 był też jednym z czołowych działaczy PPS (w 1923-1928 – wiceprzew. Rady Naczelnej, potem – od 1928, aż do śmierci – przewodniczącym). W PPSD i PPS był głównym ekspertem ekonomicznym. W 1927 uczestniczył w konferencji genewskiej i był jednym z delegatów rządu RP do rokowań handl. z Niemcami (1924-1928). Władze RP poruczyły mu też prowadzenie na Zachodzie zakulisowych zabiegów o uzyskanie poparcia dla przyjęcia Polski do Rady Ligi Narodów. Niekiedy podejmował się obrony w procesach politycznych. Był znakomitym publicystą, m.in. współpracował z żydowską prasą robotniczą w kraju i za granicą. Z prasą socjalist. współpracowała także jego żona, Hermina (Sydonia) z domu Lazarus (pod pseud. Helena Rawska). Po śmierci D. ukazały się Pamiętnik Hermana Diamanda, zebrany z wyjątków listów do żony (Kraków 1932) i jego Przemówienia w Sejmie Rzeczpospolitej 1919-1930 (Warszawa 1932).