Nossig Alfred

Nossig Alfred

(1864 Lwów – 1943 Warszawa) – pisarz, publicysta, rzeźbiarz, muzyk, statystyk, działacz polityczny; podczas II wojny światowej – konfident. Jego ojciec, dr Ignacy N., miedzy innymi piastował funkcję sekretarza Izraelickiej Gminy Wyznaniowej we Lwowie i był członkiem społeczności tamtejszej Synagogi Postępowej. N. studiował prawo, ekonomię, statystykę, filozofię i medycynę na uniwersytetach we Lwowie, Zurychu i w Wiedniu. W młodości był zaangażowany w ruch asymilatorski we Lwowie (por.: asymilacja; asymilatorzy); współpracował z polonizatorskim stowarzyszeniem Agudas Achim i publikował w jego organie, "Ojczyzna". W 1892 ukazała się napisana prozą epopea N. Jan Prorok. Opowieść na tle galicyjskim z r. 1880, którą autor wzorował na Panu Tadeuszu A. Mickiewicza. W 1885 we Lwowie wystawiono dramat N., Król Syjonu, poświęcony postaci Bar Kochby. W 1887 wydał pracę Próba rozwiązania kwestii żydowskiej, w której rozpatrywał możliwość założenia państwa żydowskiego w Palestynie; do tej idei powrócił w pracy Das Jüdische Kolonisationsprogramm (wydanie 1904). Pod koniec lat 80. XIX w. N. był aktywnym członkiem protosyjonistycznego stowarzyszenia Mikra Kodesz i – w ramach realizowanej przez nie akcji samokształceniowej – prowadził zajęcia z zakresu tzw. przedmiotów świeckich (por. Diamand Herman). Na skutek konfliktu z T. Herzlem, odszedł od syjonizmu politycznego. Zajmował się organizacją emigracji Żydów, nie tylko do Palestyny. (Sam odwiedzał Palestynę kilkakrotnie). W 1908 podjął nieudaną próbę powołania Powszechnej Żydowskiej Organizacji Kolonizacyjnej (niemiecki, Allgemeine Jüdische Kolonisations Organization). Pracował i publikował prace demograficzne w berlińskim Żydowskim Instytucie Statystyki i Demografii; napisał wówczas miedzy innymi Jüdische Statistik (Berlin 1903). Od 1889 mieszkał w Wiedniu. Dla Ignacego Paderewskiego pisał libretto do opery Manru. Później przeniósł się do Paryża, a potem do Berlina, gdzie miedzy innymi był korespondentem „Kuriera Warszawskiego”. Okres I wojny światowej spędził w Szwajcarii. Swe prace artystyczne wystawiał w 1899-1908, debiutując indywidualną wystawą w Galerii des Champs Elisées w Paryżu. Potem wystawiał w Berlinie, Warszawie i w Londynie. Wziął udział w pierwszej wystawie sztuki żydowskiej, która odbyła się w Bazylei podczas V Światowego Kongresu Syjonistycznego (1901). Jego rzeźby przedstawiały historyczne i legendarne postaci żydowskie (Król Salomon, Juda Machabeusz, Żyd Wieczny Tułacz). Od około 1914, przez 20 lat, pracował nad projektem monumentalnej rzeźby (Święta Góra), złożonej z trzydziestu sześciu figur (por. Trzydziestu Sześciu Sprawiedliwych), pomnika-symbolu światowego pokoju i powrotu Żydów do Erec Israel, który miał stanąć na górze Karmel. W Polsce N. pojawił się po raz pierwszy w latach 20. XX w., na zaproszenie rządu polskiego. Był wówczas rzecznikiem idei utworzenia federacji państw europejskich (w 1929 utworzył Międzywyznaniową Wspólnotę Wyznań dla Pokoju, która została zdelegalizowana w 1933). W działalności politycznej demonstrował sympatie proniemieckie (istnieją opinie, że już przed I wojną światową – od 1913 – był agentem wywiadu niemieckiego). Od 1934 mieszkał we Lwowie, Pradze (skąd nadsyłał korespondencje do prasy warszawskiej) i w Warszawie. W 1935 w Warszawie powstało Towarzystwo Popierania Twórczości Alfreda Nossiga; zaczęły też powstawać komitety Opieki nad Pomnikiem Święta Góra (Związek Stowarzyszeń Humanitarnych B'nei B'rith objął patronat nad tym dziełem). W 1940 N. przyjechał do warszawskiego getta, gdzie – na wyraźne polecenie SS – podjął pracę w Judenracie, w fikcyjnym Wydziale Kultury (według innych opinii, w równie fikcyjnym Wydziale Emigracyjnym). Pisał memoriały dla władz niemieckich, miedzy innymi opracował plan emigracji Żydów z Generalnej Guberni. Był donosicielem i agentem gestapo, dla którego sporządzał regularne raporty o sytuacji w getcie, nastrojach panujących wśród ludności. Jego działalność dla nikogo nie stanowiła tajemnicy. Został zastrzelony przez bojowców ŻOB; według jednych informacji – w styczniu, według innych – 22 II 1943.