parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Mojżesz

Mojżesz

(hebrajski, Mosze = wydobyty z wody, etymologia imienia została wywiedziona z Wj 2,10; jidysz, Mojsze), zwany Mosze Rabe(j)nu (hebrajski, Mojżesz, nasz Nauczyciel; jidysz, Mojsze Rabejne) – prawodawca, prorok, przywódca (wraz z rodzeństwem [przyrodnim?] – bratem Aaronem i siostrą Miriam) Izraelitów w okresie ich wyjścia z Egiptu i wędrówki do Ziemi Obiecanej, uważany za największą postać w historii judaizmu i Żydów; syn Amrama i Jochewed z pokolenia Lewiego. Mimo różnicy zdań na ten temat, większość uczonych uważa, że jeśli M. był postacią historyczną, to żył w XIV, XIII bądź XII wieku p.n.e. Jego dzieje zostały opisane w biblijnych księgach: Wyjścia (2-20; 31; 32; 34-40); Liczb (1; 2; 9; 13; 14; 20; 21; 27) i Powtórzonego Prawa (5; 6; 31-34). Według BibliiM. urodził się w okresie nasilenia prześladowań Izraelitów w Egipcie; wychowany na dworze faraona, opowiedział się po stronie współplemieńców, stając w obronie katowanego niewolnika. Po ucieczce z Egiptu Bóg powołał go do misji wyzwolenia Izraelitów z niewoli, przemawiając doń z krzewu gorejącego, i przydając mu – ze względu na kłopoty M. z wymową – do pomocy Aarona. Przekonawszy Izraelitów do wyboru wolności, M. wymusił na faraonie zgodę na ich wyjście z Egiptu (por.: plagi egipskiePesachseder), który opuścili, zabierając ze sobą szczątki Józefa. W drodze ku Ziemi Obiecanej, podczas której miało miejsce wiele cudów (por. np. Źródło Miriam), M. stawiał czoło buntom Izraelitów, skierowanym przeciwko sobie i woli Bożej (m.in. por. złoty cielec), wychowywał swój lud i nadawał mu prawa, co spowodowało, że grupa plemion przeobraziła się w naród. Centralnym wydarzeniem tego procesu było zawarcie Przymierza z Bogiem na górze Synaj (por. też: Arka Przymierzahalacha synajskaNamiot Spotkanianaród wybranyŚwięte ŚwiętychTablice Dziesięciorga Przykazań). Niestety, pokolenie zrodzone w niewoli, okazało się niegodne wejścia do Ziemi Obiecanej. Sam M. umarł na górze Nebo, spoglądając na kraj obiecany AbrahamowiIzaakowi i Jakubowi, wyznaczywszy uprzednio Jozuego na przywódcę ludu Izraela w przyszłej wojnie o Kanaan, i wygłosiwszy pouczenia dla ludu (w tym Hymn Mojżesza i Błogosławieństwo Mojżesza). Według tradycji, miało się to stać w 120. rocznicę urodzin M., to jest siódmego dnia adar. Choć w dalszych częściach Biblii wzmianki o M. nie są zbyt liczne, to jednak w hag(g)adzie i midraszach często odnajdujemy związane z nim opowieści, które zawierają wiele szczegółów dotyczących jego życia i misji, a nawet wyglądu czy ułomności (np. informacje, że zagłębienie na grób M., w którym pochował go sam Bóg, powstać miało w pierwszy szabat po stworzeniu świata, zaś miejsce pochówku M. nie jest znane, by pielgrzymki doń nie stały się przyczyną bałwochwalstwa). M. w tradycji żydowskiej jest uznawany za największego pośród proroków (Pwt 34,10), bowiem – według midraszu – inni patrzyli na Stwórcę przez przydymione szkło, a tylko M. przez czystą taflę. Sam Bóg miał ogłosić go jedynym pośród ludzi, do którego mówił „twarzą w twarz” (Lb 12,8). M. był tym, któremu została objawiona nie tylko cała Tora Pisana, ale i Tora Ustna (por. Miszna), toteż pod Bożym kierunkiem, spisał cały Pięcioksiąg (dlatego nazywany jest on Pięcioksięgiem Mojżeszowym; według danych historyczno-filologicznych, składające się nań księgi RodzajuWyjściaKapłańskaLiczb Powtórzonego Prawa powstały w późniejszym okresie). W Sefer ha-Zohar odnotowano przekonanie, że z pięćdziesięciu poziomów mądrości, jakie zostały stworzone, wszystkie – bez wyjątku – zostały udzielone M., natomiast Majmonides wśród Trzynastu artykułów wiary, siódmemu i ósmemu nadał brzmienie: „Wierzę niezbicie, że wszystkie słowa, głoszone przez Mojżesza, naszego Nauczyciela, pokój jego duszy, były prawdziwe, i że on był największym z proroków, którzy byli przed nim i tych, którzy przyszli po nim. Wierzę niezbicie, że cała Tora, jaka teraz znajduje się w naszych rękach, jest tą, która dana była Mojżeszowi (...)”. (Por. też: Mojżesza ApokalipsaMojżesza TestamentPrawo Mojżeszowe).

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]