Wyjścia Księga
Wyjścia Księga
(hebr.
We-el(l)e szmot = Oto imiona lub
Szmot = Imiona;
grec. i łac.
Exodus = Wyjście [z Egiptu]) – druga księga
Pięcioksięgu, licząca 40 rozdziałów. Jej nazwa pochodzi od pierwszych słów księgi
We-el(l)e szmot
bne(j) Israel (hebr., Oto imiona synów Izraela). Łączy ona pierwszą księgę biblijną z następnymi, stanowiąc niejako pośrednie ogniwo. Kontynuuje opowieść
Księgi
Rodzaju o patriarchach izraelskich; gościnie faraona, okazanej ojcu i braciom
Józefa w Egipcie; opowiada o dziejach związku plemion izraelskich, który się tam ukształtował (por.
Dwanaście Plemion Izraelskich); ucisku Egipcjan, zaniepokojonych rosnącą liczebnością Izraelitów; i o opuszczeniu Egiptu przez lud Izraela, w którym przebywali przez 430 lat. Punktem wyjścia dla dalszych, opisywanych w
Pięcioksięgu dziejów
narodu wybranego jest opowieść o narodzinach
Mojżesza, który – w następstwie doznanego widzenia i otrzymania od
JHWH szczególnego posłannictwa – owe plemiona skupił wokół siebie, pomimo wielu trudności (por.
plagi egipskie), i wyprowadził z Egiptu, a potem ustanowił i zawarł
Przymierze z Bogiem (najdonioślejsze zdarzenie w dziejach ludu Izraela). Otrzymał też wówczas
Dziesięcioro Przykazań (Wj
20,1-17), tzw. Kodeks Przymierza (Wj
20,22 – 23,19), obejmujący prawo rodzinne, karne, rzeczowe, moralne, przepisy dotyczące
świąt, roku
szabatowego, oraz szereg przepisów związanych ze sprawowaniem kultu na pustyni (dotyczące
Przybytku i jego sprzętów, ołtarza całopalenia, ołtarza kadzenia, szat kapłańskich [por.
kohen],
ofiar,
szabatu).
W.K. wyraźnie dzieli się na kilka części, opisujących: 1. uwolnienie Izraelitów z niewoli egip. (1,1-15,21); 2. ich podróż do góry Synaj (15,22-18,27); 3. zawarcie Przymierza z Bogiem i czynności związane ze sprawowaniem kultu (19,1-24,18); 4. odstępstwa Izraela i odnowienie Przymierza (25,1-40,38). Dzieło to stanowi kompilację kilku źródeł (tradycji), pochodzących z różnych ośrodków sprawowania kultu w staroż. Izraelu. Co do datacji księgi, istnieją rozmaite opinie; zdaniem jednych, pochodzi ona z ok. 1280 p.n.e., według innych – z tego lub nieco późniejszego okresu pochodzą jedynie najdawniejsze fragmenty księgi (Kodeks Przymierza, Dekalog i część przepisów dotyczących sprawowania kultu), później zaś powstawały kolejne redakcje tradycji ustnej (prawdopodobnie w początkach istnienia
Królestwa Północnego, tj. w końcu X w. p.n.e.; pod koniec istnienia Królestwa Południowego, tj. na pocz. VI w. p.n.e.; i w czasach
niewoli babilońskiej). Zgodnie z tradycją żydowską, autorstwo
W.K., tak jak i innych ksiąg
Pięcioksięgu, przypisywane jest Mojżeszowi. Księga – prócz warstwy historycznej, zaświadczonej przez liczne odkrycia archeologiczne – ma wymiar symboliczny; wybawienie z niewoli egipskiej stanowi typ ery mesjańskiej, w której nastąpi nowe, wspanialsze i pełniejsze zbliżenie ludzi do Boga, pełne cudownych wydarzeń; przy tym owa wolność przypadnie w udziale nie tylko
narodowi wybranemu, ale całej ludzkości.
W.K. zawiera koncepcję Boga, będącego pierwszą i bezpośrednią przyczyną wszech rzeczy, bezpośrednio ingerującego w dzieje ludzkości, a nie transcendentnego Stworzyciela, pozwalającego, by dzieje świata toczyły się własnymi drogami. Zawiera też dwie, niezwykle ważne dla Żydów prawdy religijnej: że jedynym bogiem jest JHWH oraz że Bóg zawarł Przymierze z ludem izraelskim, wybierając go na swoją szczególną własność, co zobowiązywało Izraelitów do ścisłego zachowywania przykazań Bożych. W późniejszych księgach biblijnych często odwoływano się do słów i idei zawartych w
W.K., przy tym często pojawiają się sformułowania w rodzaju: „abyś pamiętał o dniu wyjścia z ziemi egipskiej po wszystkie dni swego życia” (Pwt 16,3). O wyjściu z Egiptu przypominają Żydom także słowa codziennie odmawianej modlitwy –
Szma Israel, błogosławieństwo (
Kid(d)usz), odmawiane w każdy szabat, oraz
Hag(g)ada szel Pesach, recytowana podczas
sederu pesachowego. (Zob. też:
Diskin Jehoszua Lejb;
Guterman Jaakow Arie z Radzymina;
Jubileuszy Księga ;
Midrasz Raba;
Pesach;
Szmot Raba;
Rabinowicz Icchak Jaakow z Białej)
