parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Szulchan Aruch

Szulchan Aruch

(hebr., Nakryty stół; jid. Szulchon Oruch, Szulchn Orech) – tytuł dzieła J. ben E. Karo, stanowiącego uproszczoną, jasną kodyfikację prawa religijnego (bez podawania źródeł), wzorowanego na Arbaa Turim Jaakowa ben Aszera, posiadającego podobną strukturę, z podziałem na cztery części (por.: Orach chajim, Jore Dea, Ewen (ha-)ezer, Choszen (ha-)Miszpat). Dwie pierwsze części Sz.A. (tj. Orach Chajim i Jore Dea) ukazały się drukiem w Wenecji w 1550–1551, dwie następne (Ewen ha-Ezer i Choszen ha-Miszpat) – w Sabionetcie w 1553–1559; całość – przejrzana i poprawiona – została wydana w Wenecji w 1564 [1565]. Za życia J. ben E. Karo, tj. do 1575, Sz.A. miał sześć edycji. Dzieło powstało w efekcie zestawienia ze sobą halach. kodeksów I. ben J. ha-Kohena Alfasiego, MajmonidesaAszera ben Jechiela. W razie różnic między nimi, dotyczących poszczególnych kwestii, decydowała zasada większości (por. głos większości). Autorzy wymienionych źródeł wywodzili się z kręgu kultury sefardyjskiej i tylko Aszer ben Jechiel był związany z kulturą aszkenazyjską. Z tego względu, Sz.A., uważany za wiążącą wykładnię prawa dla Żydów sefardyjskich, którzy nawet zwali go „swym władcą”, zupełnie nie uwzględniał sfery obyczajowej (minhag), wynikającej z tradycji Żydów, zamieszkałych głównie we Francji, Niemczech i w Polsce. Adaptacji wykładni Prawa, zawartej w Sz.A., do ich potrzeb dokonał M. Isserles, pisząc dzieło Map(p)a, w którym nie przeprowadzał krytyki kodeksu Karo, lecz opatrzył je objaśnieniami i uzupełnieniami, czyniąc możliwym do przyjęcia przez Żydow aszkenazyjskich. Sama koncepcja tworzenia kodeksów jako wykładni Prawa, spotkała się z silną opozycją m.in. S. Lurii, który podkreślał, że jedynym źródłem halachy jest Talmud. Do ostatecznego przyjęcia Sz.A., jako autorytatywnej wykładni prawa religijnego, przyczynili się jego siedemnastowieczni komentatorzy, wśród nich zwłaszcza Dawid ben Samuel ha-Lewi, Sabataj ben Meir ha-Kohen, Abraham Abele ben Chajim ha-Lewi Gombiner. Wraz ze zmieniającymi się warunkami życia, tekst Sz.A. obrastał licznymi komentarzami, także w postaci responsów (por. np. Eisenstadt Abraham Cwi Hirsz), pozostając do naszych czasów najbardziej autorytatywną wykładnią halachy dla kręgów ortodoksyjnych. Salomon Ganzfried (1804–1886), poddany monarchii austro-węgierskiej, autor wielu komentarzy i nowel talmudycznych, oraz innych dzieł religijnych, opracował skrót Sz.A. (Kicur Szulchan Aruch), który zyskał wielką popularność i wielokrotnie był wznawiany (1 wyd. Ungvár [Užhorod] w 1864; kolejne: Warszawa [1875], Lublin [1888], Wilno [1901] i wiele razy później). (Zob. też: Be(j)t Josef; oraz: Abraham Cwi ben Eleazar; Alter Icchak Meir; Aszkenazy Hillel ben Naftali Hirc; Braudes Ruben Aszer; cheder; Chid(d)usze(j) halachot; Chid(d)usze(j) ha-RIM; Dancig Abraham ben Jechiel Michael; Dick Izaak Meir; Eger Akiwa ben Mosze; Eisenstadt Meir ben Icchak; Eliasz ben Salomon Zalman; Emden Jaakow; Epstein Mosze Mordechaj; Epsztajn Jechiel Michel ha-Lewi; Falk Joszua ben Aleksander ha-Kohen; Gesundheit Jakub ben Izaak; Ira Febus Lewita z Amsterdamu; Izrael ben Samuel Askenazi ze Szkłowa; Izrael Meir ha-Kohen; Jaakow ben Aszer; Jaakow ben Jaakow Mosze z Leszna; Jaffe Mordechaj ben Abraham; Jeszuot Jaakow; Joszua Heszel ben Josef; Kalahora Izrael Samuel ben Salomon; Karlic Abraham Jeszajahu; Kluger Salomon ben Juda Aaron; Klepfisz Samuel Zanwił; Kohen Rafael ben Jekutiel; Landau Ezechiel ben Juda; Magen Awraham; Manasse ben Josef z Ilii; Meir Lejbusz ben Jechiel Michael; Rabinowicz-Teomim Eliasz Dawid; Straszun Samuel ben Josef; Szneur Zalman ben Baruch z Ladów; Taubes Aaron Mosze ben Jaakow; Teomim Josef ben Meir; Ture(j) zahaw)

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]