• Zaloguj
  • PL
  • /
  • EN
Indeks
Wyszukiwanie
Tagi
O Polskim Słowniku Judaistycznym
[[letter.char]]
[[letter.char]]
Wilno
Typ hasła: Wszystkie Typ hasła: [[item.name]]
Szukaj tylko w tytułach
Pokaż Wszystko
a+
a-
aza
Resetuj tagi

parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]
haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


[[matadata.name]]: [[matadata.value]]
WAŻNE DATY:
[[date.description]]: [[date.dateString]]
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia
tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Isserles Mojżesz

Isserles Mojżesz

właśc. Mosze (Mojżesz) Isserles; Mosze ben Izrael Lazarus (Isserl Lasers), zw. REMU (RAMU; REMA; akr. od Rabi Mosze Isserles) (ok. 1510 [1520?, 1533?] Kazimierz pod Krakowem – 1572 tamże) – rabin, talmudysta, autor literatury religijnej, senior kahału kazimierskiego i rektor jesziwy, delegat na Sejm Żydów Polskich; wnuk Łazarza z Brandenburgii; syn zamożnego kazimierskiego kupca i bankiera, prowadzącego rozległe interesy na Litwie (dokąd często jeździł towarzysząc królowi Zygmuntowi II Augustowi); szwagier S. Lurii. Studiował w jesziwie lubel. u S. ben J. Szachny, którego córkę, Gołdę, pojął za żonę. Powróciwszy do Kazimierza, ciesząc się sławą wielkiego uczonego, w młodym wieku (po śmierci M. Fiszla; 1542) – został rabinem tamtejszej gminy. W 1547 król Zygmunt I Stary mianował go rabinem generalnym gmin żydowskich województwa krakowskiego. W 1552 I. został rektorem sławnej jesziwy krakowskiej, do której ściągali Żydzi z Czech, Śląska, Niemiec i Węgier (I. sam łożył na ich naukę i utrzymanie). Tego samego roku, podczas zarazy, stracił żonę i matkę. Ożenił się później powtórnie z siostrą Josefa Katza. Światopogląd I. kształtował się pod wpływem pism Majmonidesa; cenił też filozofię Arystotelesa, a także księgę Zohar, do której napisał komentarz (Perusz al ha-Zohar). Był zwolennikiem tzw. kabały praktycznej, choć głosił, że kabała nie może przeczyć filozofii, a cechą natury ludzkiej jest poszukiwanie sensu istnienia; napisał Jesode(j) sifre(j) ha-kabal(l)a (hebr., Podstawy ksiąg kabały). Za podstawowe źródło prawa religijnego uważał Talmud i jego kodyfikacje, oraz zwyczaje (minhag). Dokonana przez J. ben E. Karo kodyfikacja Talmudu w duchu sefardyjskim, pt. Szulchan Aruch (hebr., Nakryty stół), skłoniła I. do napisania komentarza pt. Map(p)a (hebr., Obrus), który przyniósł mu wielką sławę; przystosowywał on dzieło Karo do tradycji polskiej i aszkenazyjskiej (Szulchan Aruch, razem z komentarzem I., ukazał się drukiem w Krakowie w 1578, 1580; w Wenecji w 1593). I. napisał też Mechir jajin (wyd. 1559; 1582 i później) – alegoryczny komentarz do Księgi Estery; oraz rozprawę Torat ha-Ola (wyd. 1570), poświęconą ofiarom składanym w Świątyni Jerozolimskiej; a także Torat Chatot (wyd. 1552, 1570, 1577 i później). Napisał również wiele responsów, odpowiadając na pytania, nadsyłane z rozmaitych krajów. Interesował się też astronomią, geometrią i historią (pod wpływem I., jego uczeń D. Gans, napisał kronikę świata pt. Cemach Dawid). Zasługą ojca I. jest założenie (1553) synagogi, zw. Remu (Bóżnicą Remu), przy ul. Szerokiej w Krakowie. (W 1933 ta renesansowa budowla, wielokrotnie przebudowywana, została poddana gruntownej konserwacji. Podczas wojny mieściły się w niej niemieckie magazyny wojskowe. Od jesieni 1945 ponownie służyła jako miejsce kultu; została poddana konserwacji w 1958–1968. Do najstarszych zachowanych w niej zabytków należą: renesansowy aron ha-kodesz i skarbona). Grób I. na cmentarzu przy tejże synagodze po dziś dzień jest celem pielgrzymek religijnych Żydów z całego świata. Dawniej, w dniu Lag ba-Omer, w którym przypada rocznica śmierci I., na cmentarz ten tłumnie przybywali pobożni żydowscy pielgrzymi z różnych stron kraju. (Zob. też: Gehenna; Kadysz; Magen Awraham)

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]
To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.
[[infoContent]]