Szneur (Szneurson; Sznejerson; Szneerso(h)n) Zalman (Załmen) ben Baruch z Ladów

Szneur (Szneurson; Sznejerson; Szneerso(h)n) Zalman (Załmen) ben Baruch z Ladów

zw. Rawem Zalmanem Laderem (jid. Row Załmen Lader), Rawem Zalmanem z Łoznej (jid. Row Załmen Łozner), a od tytułu swego najważniejszego dzieła – Baal ha-Tanją albo Tanją (1745 [1734, 1748] Łozna [Łozniany] – [1812?] 1813 Krasny) – założyciel formacji chasydzkiej, zw. CHABAD („chabadnicy”; chabadzcy chasydzi), protoplasta rodziny Szneursonów. Kiedy miał 15 lat, odumarł go ojciec. Po ożenku w 1760 w Witebsku, poświęcił się studiowaniu kabały i Talmudu. W 1764 został uczniem Dow Bera z Międzyrzecza, przywódcy ruchu chas. po śmierci Baal Szem Towa. Dow Ber zlecił mu w 1770 napisanie nowej wersji Szulchan Aruch, dostosowanej do obrzędowości i duchowości chasydzkiej. Sz.Z. ben B. z L. pracował nad tym dziełem przez wiele lat. Zachował się jednak tylko mały jego fragment, stanowiący ok. trzecią część całości (reszta miała ulec zniszczeniu podczas pożaru), który został wydany już po śmierci Sz.Z. ben B. z L., pt. Szulchan Aruch ha-Raw (hebr., Nakryty Stół [według] Rawa, 1814). Do dziś jest on podstawowym halach. źródłem chabadzkich chasydów. W 1772 Sz.Z. ben B. z L., wraz z Menachemem Mendlem z Witebska, udał się do Wilna, aby spotkać się z Elijahu ben Szlomo Zalmanem, i próbować załagodzić konflikt między ortodoksją, której przewodził Gaon, a chasydami. Gaon jednak odmówił przyjęcia ich. Po wyjeździe Menachema Mendla do Ziemi Świętej Sz.Z. ben B. z L. stał się przywódcą białorus. chasydów. Był zdeklarowanym przeciwnikiem antynomizmu i – zamiast postulowanego przez niektórych cadyków „uświęcania obcych myśli” – zalecał odwracanie się od nich. Jego zdaniem, z mocami wiodącymi na pokuszenie mogą zetknąć się tylko nieliczne, dobrze przygotowane osoby, tzn. przede wszystkim cadycy. W 1796 anonimowo opublikował zbiór homilii, pt. Lik(k)ute(j) amarim (hebr., Zbiór powiedzeń, wyd. Sławuta), którego następne wydania nosiły podtytuł Tanja. Dzieło to jest uważane za próbę połączenia klasycznego chasydyzmu z tradycją rabinacką. Sz.Z. ben B. z L. napisał także Lik(k)ute(j) Tora (Żytomierz 1848), zawierające rozważania nad fragmentami Tory, przeznaczonymi do cotygodniowych odczytywań (Tory czytanie) i nad Pieśnią nad pieśniami. W 1797 został oskarżony przez misnagdów przed władzami ros. o działalność antypaństwową (wywożenie pieniędzy do Turcji w celu odbudowania Jerozolimy i założenie sekty, co było w Rosji zabronione). Dzień dziewiętnastego kislew, kiedy Sz.Z. ben B. z L. został uwolniony z petersburskiego aresztu, do dziś jest obchodzony przez chasydów ruchu CHABAD jako święto uwolnienia. W 1801 aresztowano go powtórnie, pod tym samym zarzutem, ale i tym razem szybko zwolniono. Po wyjściu na wolność Sz.Z. ben B. z L. osiadł w Ladach. Jego próba powiązania chasydyzmu z trad. rabiniczną uczonością, a także roszczenie jego stronników (i prawdopodobnie jego samego) do mesj. następstwa po Baal Szem Towie, Dow Berze z Międzyrzecza i Menachemie Mendlu z Witebska, spotkała się z ostrą krytyką wielu cadyków, przede wszystkim wnuka Baal Szem Towa – Barucha ben Jechiela z Międzyboża. Podczas wojen napoleońskich Sz.Z. ben B. z L. otwarcie zajął prorosyjskie stanowisko, widząc w rewolucyjnej Francji główne niebezpieczeństwo dla tradycyjnego żydowskiego sposobu życia i autonomii religijnej. Wzywał chasydów do lojalności wobec cara, a sam wycofał się z pobitą armią rosyjską. Podczas owego odwrotu zmarł. (Zob. też Horowic Aaron ben Mosze ha-Lewi ze Starego Sioła)