Menachem Mendel z Witebska

Menachem Mendel z Witebska

(około 1730 Witebsk – 1788 Tyberiada) – cadyk. Był uczniem Dow Bera z Międzyrzecza, który widział w nim swego następcę i uroczyście przekazał mu swój pas oraz laskę; ustanowił go też samodzielnym rebem w Witebsku, oddając mu faktyczne zwierzchnictwo nad chasydami litewskimi. W 1772, po obłożeniu chasydów klątwą (cherem), M.M. z W. dwukrotnie odwiedzał Wilno, pragnąc spotkać się z głównym przeciwnikiem tego ruchu religijnego – Elijahu ben Salomonem Zalmanem, by załagodzić konflikt. Za drugim razem, towarzyszył mu jego ukochany uczeń, Zalman ben Baruch Szneur z Ladów. Jednak gaon nie chciał go przyjąć. Zmuszony opuścić Mińsk, M.M. z W. osiadł w Gródku, skąd propagował idee chasdyzmu na ziemi witebskiej i mohylewskiej. W 1777 wyjechał do Ziemi Świętej, przewodząc – wraz z Abrahamem z Kaliska i Izraelem z Połocka – grupie około 300 osób, z których tylko część stanowili chasydzi. Grupa ta spotkała się z niechętnym przyjęciem palestyńskiej wspólnoty, która podejrzewała jej członków o herezję sabataistyczną. M.M. z W. zamieszkał w Tyberiadzie i założył tam pierwszą w Erec Israel synagogę chasydzką. Nie zerwał jednak kontaktów z białoruskimi chasydami, którzy nadal uważali go za swojego cadyka, mimo że inaczej niż pozostali przywódcy chasydyzmu pojmował swoją rolę. Nie uważał się za pośrednika między niebem, a ziemią. Taką rolę – jego zdaniem – mógł pełnić tylko Mesjasz. Cadyk był dla niego przede wszystkim nauczycielem i przywódcą skupionej wokół niego wspólnoty. W swoim nauczaniu podkreślał nałożony na każdego Żyda obowiązek podnoszenia iskier Szechiny, uwięzionych w materialnym świecie. Można to było czynić w dwojaki sposób: poprzez studiowanie Tory i przez d(e)wekut. Nauczał też, że człowiek może się kontaktować z Bogiem bezpośrednio, gdyż jego korzenie tkwią w boskim świecie, a więc sam jest częścią Boga. Ekstatyczna modlitwa, nazywana też „rozognieniem” (hitlahawut), nie odgrywała jednak w doktrynie M.M. z W. większej roli, ustępując miejsca tradycyjnemu studiowaniu Tory. Jego refleksje, listy i komentarze zostały zebrane w dziele Pri ha-Arec (hebr., Owoc Ziemi [Izraela], Mohylew 1818).