parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Baal Szem Tow

Baal Szem Tow

(hebr.; jid. Bal-Szem-Tow), właśc. Izrael ben Eliezer, zw. w BESZT-em (akr. od Baal Szem Tow), Srulem z Międzyboża (1700 Okopy Świętej Trójcy – 1760 Międzybóż) – plebejski mistyk, odczyniacz i cudotwórca (por. baal szem). Wedle tradycji jego uczniów, zwłaszcza Jaakowa Josefa z Połonnego, był pierwszym nauczycielem chasydyzmu polskiego i wielkim świętym. Sam siebie uważał za Mesjasza z „Domu Józefa”, którego dusza w każdym pokoleniu wciela się w nieznanego sprawiedliwego (hebr. cad(d)ik ha-dor), by podtrzymywać ten świat i zbawić go, gdy będzie do tego gotowy (por. Trzydziestu Sześciu Sprawiedliwych). W doktrynie BESZT-a centr. miejsce zajmowała ekstatyczna modlitwa, połączona z gwałtownymi ruchami ciała, pomagającymi wejść w trans, zwany „rozognieniem” (hitlahawut). Stan ten BESZT nazywał „wstępowaniem duszy” (hebr. alijat neszama), która wznosiła się wówczas do nieba, zdobywając boską wiedzę i interweniując w wielu doraźnych sprawach. Te niebiańskie wędrówki duszy BESZT opisywał bardzo realistycznie. Drugim filarem jego nauki było praktykowanie d(e)wekut, mistycznego „przylgnięcia” do Boga, także podczas wykonywania czynności dnia codziennego, np. jedzenia. Trzecim filarem była wiara, że on sam jest rzeczywistym pośrednikiem między niebem a ziemią, realizującym na ziemi wolę Boga i interweniującym w ludzkich sprawach w niebie. Tę mesjańską w istocie funkcję później starali się przejąć cadycy. Ważną jej konsekwencją było przekonanie, że BESZT może usprawiedliwić każdego, nawet grzesznika, i każdego pogrążyć, chociażby tylko z tego powodu, że odrzuca jego posłannictwo. Większość podań o życiu BESZT-a ma charakter legendarny. Początkowo miał pracować jako pomocnik w chederze, później jako szkolnik w synagodze w Jazłowcu k. Buczacza. Był samoukiem. Według tradycji chasydzkiej, uczył się z ezoterycznych rękopisów. Nie ulega wątpliwości, że BESZT początkowo należał do grona zwolenników Sabataja Cwi. Nauczał, że w Sabataju była „święta iskra”, ale przechodząc na islam sprzeniewierzył się swemu posłannictwu. BESZT nigdy nie pełnił urzędu rabinackiego. Mając dwadzieścia parę lat udał się w Karpaty, by przygotować się duchowo do swojego „objawienia”. Owo „objawienie” trudno rozumieć inaczej, jak ogłoszenie mesjańskiego posłannictwa. Miało ono nastąpić po ukończeniu przezeń 36 lat, ale niewiele o tym wiemy. BESZT powszechnie znany był jako lekarz, cudotwórca i odczyniacz, posiadający specjalne pełnomocnictwa niebios dla załatwiania ziemskich spraw. Ostatnie badania potwierdziły, że posiadał on w Międzybożu obszerny dom, wynajmowany mu przez kahał, i że zwolniony był ze wszystkich podatków. BESZT nie pozostawił po sobie żadnych pism i zdecydowanie sprzeciwiał się spisywaniu swoich ezoterycznych nauk. Bariery ezoteryczne obowiązywały nawet po jego śmierci. Jaakow Josef z Połonnego opublikował na początku l. 80. XVIII w. kilkaset modlitw i homilii, ale wyłącznie tych, które przeznaczone były dla zwykłego odbiorcy. Na końcu jednej z ksiąg – Toldot Jaakow Josef (hebr., Dzieje Jakuba Józefa, 1780) – zamieścił w skrócie kilka wątków ezoterycznych nauk swego nauczyciela, tłumacząc że z jednej strony bał się wszystko napisać, z drugiej zaś – bał się, że zapomni. Większość późniejszych cadyków nawiązywała raczej do nauczania Dow Bera z Międzyrzecza, który – poza ezoteryczną doktryną – rozwinął spójną doktrynę nadającą się do publicznego nauczania. Lukę w historycznej dokumentacji z czasem wypełniły legendy, opowiadane „ku chwale” BESZT-a i innych cadyków, a zwłaszcza najstarszy zbiór podań Sziwche(j) ha-BESZT. Najpełniejszą antologię zachowanych nauk BESZT-a pt. Sefer Baal Szem Tow (hebr. Księga Baal Szem Towa) opublikował w 1938 Szymon Menachem Mendel Wodnik. W języku polskim ukazały się Rabbiego Izraela ben Eliezera zwanego Baal Szem Towem, to jest Mistrzem Dobrego Imienia pouczenie o Bogu zestawione z okruchów przez Martina Bubera (Warszawa 1993). (Por. też Abulafia Abraham ben Samuel)

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]