parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Sabataj (Szabtaj) Cwi

Sabataj (Szabtaj) Cwi

(jid. Szabse-Cwi lub Szapse-Cwi) (1626 Smyrna – 1676 Dulcigno, współcz. Ulcinji, Czarnogóra) – inicjator największego ruchu mesjanistycznego w dziejach judaizmu, nazywanego od jego nazwiska sabataizmem. S.C. bardzo wcześnie poświęcił się studiowaniu kabały i zdobył wśród mieszkańców Smyrny opinię mistyka i nawiedzonego. Skrajny ascetyzm, jaki go cechował w tym okresie sprawił, że jego dwa pierwsze małżeństwa nie zostały skonsumowane i zakończyły się szybkim rozwodem. W 1648, podczas samotnej medytacji, S.C. doznał iluminacji i otrzymał mesjańskie posłannictwo. Tego samego roku, w smyrneńskiej synagodze, pod baldachimem ślubnym, dokonał uroczystych zaślubin z Torą, a właściwie z ukrytą w niej Szechiną. Miał już wówczas niewielkie grono oddanych towarzyszy i stronników, którzy ok. 1751 zostali wygnani z miasta. Podobny los spotkał S.C. w Salonikach i Konstantynopolu. O tym okresie jego życia wiemy bardzo mało. Według późniejszego świadectwa Natana z Gazy, kabalisty ze szkoły I. Lurii, S.C. „żył 18 lat na wygnaniu, zewsząd przeganiany i obłożony klątwą”. Kiedy nie spełniły się jego zbawcze zapowiedzi, związane z rokiem 1648, S.C. przesunął datę zbawienia na 1666. Wiosną 1665 spotkał się z Natanem z Gazy, który – mimo młodego wieku – był ceniony jako wybitny uczony i mistyk; S.C. wywarł na nim ogromne wrażenie i przekonał go do swojego posłannictwa. 31 V 1665 Natan, powołując się na objawienie z niebios, uroczyście potwierdził w synagodze, że S.C. jest „prawdziwym Mesjaszem”, wywołując tym radość tłumów. Euforia mesjańska w ciągu kilku miesięcy ogarnęła praktycznie całą społeczność żydowską. Tylko nieliczni rabini otwarcie odrzucili mesjański mandat S.C. Większość autorytetów religijnych judaizmu albo dała się porwać emocjom, albo milczała, obserwując bieg wydarzeń. Tym większy był szok, gdy 16 VIII 1666 S.C. – wezwany na dwór sułtana – założył turban, symbolicznie wyrażając w ten sposób zmianę wiary i ratując się tym od śmierci. Euforia mesjańska była jednak zbyt wielka, by apostazja „Mesjasza” mogła ją przekreślić. Szybko przedstawiono rozmaite jej wyjaśnienia. Popularne stały się koncepcje dekotystyczne, bardzo podobne do chrześcijańskich, z pierwszych wieków naszej ery. Wielu zwolenników S.C. dopatrywało się w jego postępowaniu sensu, ukrytego przed zwykłymi śmiertelnikami, który – jak wierzono – odsłoni się dopiero po zakończeniu jego misji. Sam S.C. nie zrzekł się swego mesjańskiego mandatu i prowadził podwójne życie; z jednej strony zachowywał się jak pobożny muzułmanin i systematycznie chadzał na modły do meczetu, a równocześnie – wraz z najbliższymi – kultywował zwyczaje żydowskie i z ukrycia dalej prowadził mesjańską agitację, przedstawiając konwersję na islam, jako nieuchronny etap zbawczej drogi. Jego nauka miała synkretyczny charakter. Mesjasz miał zebrać ziarno, rozsiane przez Boga po różnych religiach. S.C. uznawał mesjański mandat Jezusa z Nazaretu, w którym widział swego mesjańskiego poprzednika. Sułtan przez jakiś czas tolerował postępowanie S.C., prawdopodobnie w przekonaniu, że jego agitacja z jednej i prześladowania rabinów z drugiej strony skłonią do konwersji na islam więcej osób. W rezultacie, powstał podziemny ruch mesjański, który – mimo prześladowań – przetrwał wiele dziesięcioleci. W 1773 S.C. został zesłany do Dulcigno na wybrzeżu czarnogórskim, gdzie trzy lata później zmarł. W następnych wiekach stał się bohaterem licznych utworów literackich (por. np. Asz Szalom).

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]