Be(j)t Josef

Be(j)t Josef

Be(j)t Josef (hebr., Szkoła [Dom, Szczep] Józefa; jid. Bejs [Bajs] Josef) – 1. ruch religijny i powiązana z nim sieć jesziw; maksymalistyczny nurt musar. Jego twórcą był Josef J. Hurwic, od którego imienia pochodzi nazwa ruchu, a jego geneza wiąże się z jesziwą w Nowogródku. Po jej ewakuacji, w związku z działaniami wojennymi w głąb Rosji (1915), nastąpił podział na cztery grupy, z siedzibami w Homlu, Kijowie, Charkowie i Rostowie. Każde z tych centrów zakładało własne jesziwy i kibuce (w 1915-1921 na Ukrainie i Białorusi powstało 30 takich jesziw). Wobec zamykania tych uczelni przez władze sowieckie, zimą 1921/1922, 600 członków trzech centrów nowogródzkich przekroczyło granicę Polski (ostatnia grupa z jesziwy berdyczowskiej uczyniła to w 1925). Po powrocie do Polski ukształtowały się cztery ośrodki centralne: w Białymstoku – jesziwa z Homla z rabim A. Joffenem; w Międzyrzecu Podlaskim – jesziwa kijowska; w Warszawie – jesziwa rostowska z rabim Abrahamem Załmanem; w Pińsku – jesziwa berdyczowska z rabim Szmuelem Weintraub SzmuelWeintraubem (od 1928). Obok jesziw centralnych, pod ich nadzorem, powstawały tzw. małe (młode) jesziwy (hebr. jesziwot ktanot). Podczas okresowych zjazdów (do 1939 odbyło ich 10) autonomiczne centra rozwiązywały wspólne problemy. Z ruchem B.J. związane były pisma: „Or ha-Musar” (hebr., Światło Musar, 1922-1933), „Chaje(j) ha-Musar” (hebr., Życie Musar, 1935-1939). W 1924 B.J. obejmował 11 jesziw; liczba ta szybko rosła i w 1933 było ich już 35, a w 1937 – 60. Największe z nich miały ponad 200 studentów. Za swój rozwój ruch płacił konfliktem dwóch typów aktywności: pracą nad samodoskonaleniem i działaniem wśród „cnotliwych”, poprzez zakładanie wspomnianych jesziwot ktanot. Odsunięcie na drugi plan studiów talmudycznych, budzące zastrzeżenia w sferach rabinackich (zwł. litewskich), także z czasem uległo ewolucji, przez co częściowo zatarł się rozłam między wielkimi jesziwami litewskimi i centralnymi omawianego ruchu. W 1929 Joffen założył pierwszą w Palestynie (Tel Awiw) jesziwę B.J., a po II wojnie światowej – takąż uczelnię na nowojorskim Brooklynie. Do dziś istnieje kilka jesziw, związanych z tradycją B.J. Ze względu na rygoryzm moralny, mają one trudności z naborem słuchaczy. Fenomen bujnego rozwoju ruchu, po Zagładzie Żydów polskich okazał się niemożliwy do powtórzenia. 2. Be(j)t Josef – tytuł komentarza J. ben E. Karo do dzieła Arbaa Turim autorstwa Jakuba ben Aszera. Został on napisany w 1522-1542, i był dopracowywany przez dalsze 12 lat. Choć najbardziej znaną pracą Karo był Szulchan Aruch, to jednak właśnie B.J. stanowił opus magnum tego autora. Dzieło to miało być realizacją podjętej przezeń historycznej misji stworzenia kompendium, stanowiącego unifikację halachy. Mimo, że autor starał się utrzymać je w formie komentarza do Arbaa Turim, jest ono od owego kodeksu niezależne; poszczególne decyzje zostały wywiedzione wprost z Talmudu, po przeprowadzeniu szczegółowych dyskusji nad opiniami wszelkich autorytetów, przy czym w razie różnicy zdań, Karo przychylał się do poglądów uczonych sefardyjskich. Szulchan Aruch powstał jako streszczenie (skrót) B.J., który – w intencji Karo – miał być przeznaczony dla studentów, nie będących w stanie studiować monumentalnych rozmiarów szerszej wersji, obciążonej całym aparatem erudycyjnym.