parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1887 okolice Pińska – 1970 Izrael) – rabin, rosz jesziwa, związany z ruchem Be(j)t Josef. Studiował u Załmana Sendera Szapiry w Krynkach i u Josefa J. Hurwica w Nowogródku. W 1913 poślubił córkę Hurwica. W jesziwie w Nowogródku został nauczycielem szi'urim (kursu talmudycznego), zwanym rosz jesziwą, a po śmierci teścia (1919) kierował jesziwą w Homlu oraz został jednym z duchowych przywódców ruchu Bejt Josef. Po przeniesieniu się większości członków ruchu do Polski (1921/1922), założył jedną z jego centralnych jesziw w Białymstoku. W czasie pobytu w Palestynie w 1929 zorganizował jesziwę Bejt Josef w Tel Awiwie. J. cieszył się opinią wybitnego talmudysty i halachisty, co umożliwiło nawiązanie dialogu między Bejt Josef a środowiskiem jesziw litewskich, początkowo niechętnych temu ruchowi, ze względu na przywiązywanie mniejszego znaczenia do studiowania Talmudu niż do ćwiczeń musar. Po wybuchu II wojny światowej uczony wyemigrował do Stanów Zjedn., gdzie założył centr. jesziwę Bejt Josef w Nowym Jorku na Brooklynie. W 1964 przeniósł się do Jerozolimy, skąd kierował siecią jesziw Bejt Josef. Do najważniejszych jego dzieł należą: wykłady Derech ejtan (hebr., Niezawodna droga, 1958), poświęcone traktatom talmudycznym Chul(l)in i Bawa Mecija; oraz musar-szmuesn pt. Sefer ha-musar we-ha-dat (hebr., Księga etyki [musar] i wiary, 1957).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.