Szulchan Aruch

Szulchan Aruch

(hebr., Nakryty stół; jid. Szulchon Oruch, Szulchn Orech) – tytuł dzieła J. ben E. Karo, stanowiącego uproszczoną, jasną kodyfikację prawa religijnego (bez podawania źródeł), wzorowanego na Arbaa Turim Jaakowa ben Aszera, posiadającego podobną strukturę, z podziałem na cztery części (por.: Orach chajim, Jore Dea, Ewen (ha-)ezer, Choszen (ha-)Miszpat). Dwie pierwsze części Sz.A. (tj. Orach Chajim i Jore Dea) ukazały się drukiem w Wenecji w 1550–1551, dwie następne (Ewen ha-Ezer i Choszen ha-Miszpat) – w Sabionetcie w 1553–1559; całość – przejrzana i poprawiona – została wydana w Wenecji w 1564 [1565]. Za życia J. ben E. Karo, tj. do 1575, Sz.A. miał sześć edycji. Dzieło powstało w efekcie zestawienia ze sobą halach. kodeksów I. ben J. ha-Kohena Alfasiego, Majmonidesa i Aszera ben Jechiela. W razie różnic między nimi, dotyczących poszczególnych kwestii, decydowała zasada większości (por. głos większości). Autorzy wymienionych źródeł wywodzili się z kręgu kultury sefardyjskiej i tylko Aszer ben Jechiel był związany z kulturą aszkenazyjską. Z tego względu, Sz.A., uważany za wiążącą wykładnię prawa dla Żydów sefardyjskich, którzy nawet zwali go „swym władcą”, zupełnie nie uwzględniał sfery obyczajowej (minhag), wynikającej z tradycji Żydów, zamieszkałych głównie we Francji, Niemczech i w Polsce. Adaptacji wykładni Prawa, zawartej w Sz.A., do ich potrzeb dokonał M. Isserles, pisząc dzieło Map(p)a, w którym nie przeprowadzał krytyki kodeksu Karo, lecz opatrzył je objaśnieniami i uzupełnieniami, czyniąc możliwym do przyjęcia przez Żydow aszkenazyjskich. Sama koncepcja tworzenia kodeksów jako wykładni Prawa, spotkała się z silną opozycją m.in. S. Lurii, który podkreślał, że jedynym źródłem halachy jest Talmud. Do ostatecznego przyjęcia Sz.A., jako autorytatywnej wykładni prawa religijnego, przyczynili się jego siedemnastowieczni komentatorzy, wśród nich zwłaszcza Dawid ben Samuel ha-Lewi, Sabataj ben Meir ha-Kohen, Abraham Abele ben Chajim ha-Lewi Gombiner. Wraz ze zmieniającymi się warunkami życia, tekst Sz.A. obrastał licznymi komentarzami, także w postaci responsów (por. np. Eisenstadt Abraham Cwi Hirsz), pozostając do naszych czasów najbardziej autorytatywną wykładnią halachy dla kręgów ortodoksyjnych. Salomon Ganzfried (1804–1886), poddany monarchii austro-węgierskiej, autor wielu komentarzy i nowel talmudycznych, oraz innych dzieł religijnych, opracował skrót Sz.A. (Kicur Szulchan Aruch), który zyskał wielką popularność i wielokrotnie był wznawiany (1 wyd. Ungvár [Užhorod] w 1864; kolejne: Warszawa [1875], Lublin [1888], Wilno [1901] i wiele razy później). (Zob. też: Be(j)t Josef; oraz: Abraham Cwi ben Eleazar; Alter Icchak Meir; Aszkenazy Hillel ben Naftali Hirc; Braudes Ruben Aszer; cheder; Chid(d)usze(j) halachot; Chid(d)usze(j) ha-RIM; Dancig Abraham ben Jechiel Michael; Dick Izaak Meir; Eger Akiwa ben Mosze; Eisenstadt Meir ben Icchak; Eliasz ben Salomon Zalman; Emden Jaakow; Epstein Mosze Mordechaj; Epsztajn Jechiel Michel ha-Lewi; Falk Joszua ben Aleksander ha-Kohen; Gesundheit Jakub ben Izaak; Ira Febus Lewita z Amsterdamu; Izrael ben Samuel Askenazi ze Szkłowa; Izrael Meir ha-Kohen; Jaakow ben Aszer; Jaakow ben Jaakow Mosze z Leszna; Jaffe Mordechaj ben Abraham; Jeszuot Jaakow; Joszua Heszel ben Josef; Kalahora Izrael Samuel ben Salomon; Karlic Abraham Jeszajahu; Kluger Salomon ben Juda Aaron; Klepfisz Samuel Zanwił; Kohen Rafael ben Jekutiel; Landau Ezechiel ben Juda; Magen Awraham; Manasse ben Josef z Ilii; Meir Lejbusz ben Jechiel Michael; Rabinowicz-Teomim Eliasz Dawid; Straszun Samuel ben Josef; Szneur Zalman ben Baruch z Ladów; Taubes Aaron Mosze ben Jaakow; Teomim Josef ben Meir; Ture(j) zahaw)