Wielkie Zgromadzenie

Wielkie Zgromadzenie

(hebr. [Ansze(j)] Kneset ha-G(e)dola = [Mężowie] Wielkiego Zgromadzenia) – zgromadzenie dwukrotnie zwołane w Jerozolimie przez Nehemiasza, po powrocie Judejczyków z niewoli babilońskiej (w miesiącu tiszri 443 p.n.e.), celem publicznego ogłoszenia Tory i – za jej pośrednictwem – odnowienia Przymierza z Bogiem, a w konsekwencji – wprowadzenia koniecznych reform religijno-gospodarczych (Ne 8-10). Uczestniczyli w nim zarówno mężczyźni, jak i kobiety. W zbiorowej przysiędze zobowiązywali się do przestrzegania prawa Bożego (m.in. nie zawierania małżeństw z „obcymi”, tj. z osobami obcego pochodzenia; przestrzegania szabatu i innych świąt; zachowywania co siedem lat roku szabatowego; płacenia podatków na rzecz Świątyni Jerozolimskiej oraz lewitów). Przysięga ta miała charakter dokumentu, pod którym zebrani złożyli podpisy (Ne 10,1-29). Zgromadzenie przekształciło się w instytucję sprawującą przywództwo duchowe i prawodawcze (wedle innych wersji, w ciało rządzące) nad społecznością żydowską od końca okresu prorockiego do ok. II w. n.e. W.Z. skupiało 85 osób (w tym 30 proroków) bądź – według innego źródła – 120 „starszych” (w tym zapewne proroków). Nie w pełni jasny jest zakres jego jurysdykcji; w traktacie Pirke(j) Awot (1,1) została ona określona następująco: „Mojżesz otrzymał Torę (…) i przekazał ją Jozuemu. Jozue Starszyźnie, ta Prorokom, a Prorocy przekazali ją mężom Wielkiego Zgromadzenia. Znane są trzy ich wskazania: Bądźcie rozważni w sądach, kształćcie jak najwięcej uczniów, postawcie ogrodzenie wokół Tory”. Mogła więc być to władza normatywna w sprawach religijnych oraz sądownicza. Z tego zaś niektórzy badacze wyciągają wniosek, iż z W.Z. wywodzi się Sanhedryn Wielki. W.Z. wydawało zalecenia oraz regulacje prawne (por. tak(k)anot) i g(e)ze(j)rot, które miały istotne znaczenie dla rozwoju judaizmu. Dotyczyły one: 1. liturgii (recytacji trzy razy dziennie Szmone esre(j); błogosławieństwa przed i po jedzeniu oraz przed spełnianiem przykazań [nakazów religijnych]; kid(d)uszu i hawdali; wprowadzenia publ. czytań Prawa w szabaty i święta oraz w poniedziałki i czwartki, które w staroż. Palestynie były dniami targowymi); 2. zachowania Prawa Pisanego (nadając kształt kanoniczny księgom biblijnym Ezechiela, Dwunastu Proroków Mniejszych, Daniela i Estery); 3. zachowania Prawa Ustnego, tworząc podstawy halachy, midraszy i hag(g)ady. Orzeczenia W.Z. stały się jednymi z podstawowych „aktów normatywnych” judaizmu, a równocześnie odegrały zasadniczą rolę w przeniesieniu autorytetu rel. z arcykapłanów (dziedziczenie) na mężów uczonych w Prawie. Dzięki dziesięciu uczonym (Zugot) ciągłość tradycji żydowskiej została zachowana, mimo niesprzyjających okoliczności.