Sanhedryn Wielki

Sanhedryn Wielki

(hebr. Sanhedrin G(e)dola, zw. też Be(j)t Din ha-Gadol = Wielki Sąd) – 1. w starożytności rada składająca się z 71 członków, stanowiąca ciało o trudnych do sprecyzowania kompetencjach, łączących w sobie funkcje prawodawcze, sądownicze i edukacyjne, z siedzibą w Jerozolimie, zbierająca się w Komnacie Ciosanych Kamieni na wzgórzu świątynnym. Przewodniczyli mu nasi i aw be(j)t-din, którym pomagał mufla, jako doradca. Pierwotnie S.W. pełnił zapewne funkcję rady przy królu bądź arcykapłanie (niektórzy wywodzili go od instytucji Wielkiego Zgromadzenia), by po upadku Królestwa stać się najwyższym autorytetem religijnym i prawnym, a w okresie rzymskiego panowania – także nacz. reprezentacją ludu Izraela wobec władz Cesarstwa. Skład S.W. ulegał zmianom i w różnych okresach przewagę w nim mieli saduceusze bądź faryzeusze. Jego członkowie zasiadali w półkolu, tak, by nawzajem mogli się widzieć. Jako pierwsi, wypowiadali się członkowie niżsi rangą, by nie krępowało ich zdanie osób, cieszących się wyższym autorytetem (por. głos większości). S.W. posiadał rozległe kompetencje legislacyjne, polegające nie tylko na autorytatywnej interpretacji Prawa, ale również na wydawaniu g(e)ze(j)rot i tak(k)anot. Ustalenia te były obowiązujące w Erec Israel, a ich przyjęcie w diasporze zależało od akceptacji lokalnych społeczności. S.W. ustalał również kalendarz rel., co sprawiło, że stał się ważnym elementem uniformizacji życia religijnego w Palestynie i w diasporze. Był też ciałem edukacyjnym, m.in. poprzez uczestnictwo studentów w jego obradach. S.W. był najwyższym sądem apelacyjnym. Osądzał sprawy najwyższych dostojników, w tym również króla i arcykapłana. Do jego kompetencji należały także procesy wymagające określenia (definiowania) Prawa, a więc przede wszystkim dotyczące fałszywych proroków oraz sekt religijnych. Od jego członków wymagano znajomości języków (by nie musieli korzystać z pomocy tłumaczy) oraz magii (w wypadkach procesów czarnoksiężników). Na podstawie różnych przesłanek i ze względu na wpływ na całość życia wyznawców judaizmu w okresie Drugiej Świątyni w Palestynie, niektórzy badacze wysnuwają supozycje, iż w Jerozolimie – obok S.W. – działały dwa bądź nawet trzy sanhedryny zajmujące się sprawami politycznymi (a może i administracyjnymi), które obradowały w domu arcykapłana. W każdym bądź razie, w sprawach związanych z materią polityczną, arcykapłan przewodniczył obradom S.W., nawet jeśli był jego zwykłym członkiem (w okr. rzym. przewodniczył mu on ex oficio). (Por. też: Sanhedrin; smicha). 2. Sanhedryn Wielki, utworzony z inicjatywy Napoleonana na wzór starożytnego s., zwołany do Paryża w 1807. Jego zadaniem było zaakceptowanie uchwał podjętych przez wcześniej obradujące (od 26 VII 1806) Zgromadzenie notabli żydowskich i nadanie im odpowiedniej rangi. Zgodnie z cesarskim poleceniem, większość jego członków była rabinami bądź uczestnikami wspomnianego Zgromadzenia notabli (17 rabinów, 25 notabli „świeckich”, 29 osób mianowanych przez prefektów). Pochodzili oni głównie z Francji i północnych Włoch, ale byli też wśród nich wysłannicy gmin żydowskich z Holandii i zachodnich Niemiec. Przedstawiciele gmin ze środkowej i wschodniej Europy nie przybyli. Dzięki temu nowemu ciału, Napoleon spodziewał się pozyskać przychylność europejskiej elity żydowskiej dla własnych celów politycznych w przededniu pruskiej kampanii, a co za tym idzie – także zapewne wsparcia finansowego podejmowanych działań. S. ten pod przewodnictwem rabina z Alzacji, Dawida Sintzheima, obradował od 9 lutego do 6 kwietnia wspomnianego roku. Po powstaniu Państwa Izrael propozycja odtworzenia s. w Jerozolimie nie uzyskała dostatecznego poparcia ze strony Ortodoksyjnego Rabinatu. (Zob. też: be(j)t din; Sanhedrin; oraz Reifmann Jakub)